Zespół Pradera-Williego czy Zespół Williego-Pradera?
Choroba kryjąca się pod tą tajemniczą nazwą, czyli Zespół Pradera-Williego to w zasadzie zespół wad wrodzonych o podłożu genetycznym. Dokładniej są to zaburzenia w strukturze chromosomów somatycznym. W zależności od wieku pacjenta, choroba daje różne objawy i może ewoluować. Warto wiedzieć o niej już na początku życia, by móc na bieżąco reagować na niektóre objawy i zmiany zachodzące w naszym ciele.
Choroba w podobnym stopniu dotyka i kobiet i mężczyzn. Zachorowania zdarzają się mniej więcej raz na 10-15 tysięcy urodzeń. Wystąpienie WPS może skutkować skróceniem czasu przeżywania w stosunku do średniej populacyjnej osób zdrowych.
Przyczyny zespołu Pradera-Williego
Na chwilę obecną nie są znane konkretne sekwencje genów, które byłyby bezpośrednio odpowiedzialne za wystąpienie tej jednostki chorobowej. Właśnie dlatego WPS uznaje się za chorobę o podłożu wielogenowym. Liczne badania genetyczne i biochemiczne wskazały, że najważniejszą przyczyną patologii występujących w WPS jest brak właściwego wzoru metylacji chromosomu 15, który pochodzi od ojca. Przyczyny takiej sytuacji mogą być bardzo różne, jednak efekt zawsze powoduje dysfunkcję lub brak aktywności genetycznej regionu 15q11-q13 chromosomu 15. Czynniki ryzyka pozostają dyskusyjne. W badaniach klinicznych wskazuje się na dwa czynniki, które mają największy wpływ na wzrost ryzyka wystąpienia choroby.
Pierwszym czynnikiem jest wiek rodziców. Znaczenie ma zarówno wiek matki, jak i ojca. Wraz z upływem czasu, systemy kontroli i autonaprawy DNA ulegają degradacji – im starsi rodzice, tym większe ryzyko wystąpienia tej choroby. Populacyjne prawdopodobieństwo urodzenia dziecka, które jest obciążone WPS wynoszą około 1%, natomiast wraz ze wzrostem wieku matki i ojca, iloraz tej szansy wzrasta.
Istotnym czynnikiem, który dość znacząco podnosi ryzyko wystąpienia WPS – nawet do 50% – jest obecność tzw. mikrodelecji centrum piętnowania genetycznego na jednym z chromosomów ojca.
Zespół Pradera-Williego – objawy
Pierwsze objawy choroby można zaobserwować już w życiu prenatalnym – są nimi bardzo słabe ruchy płodu. Niska aktywność płodu związana jest z wynikiem zaburzeń neuronalnych i bardzo słabo rozwijających się mięśni. Objawy, które można zaobserwować po urodzeniu dziecka, zmieniają się w zależności od wieku pacjenta.
W okresie noworodkowym zauważyć można między innymi obniżone napięcie mięśniowe, problemy ze ssaniem, wnętrostwo, problemy z rozwojem psychoruchowym.
W wieku około 3 lat pojawia się hiperfagia, czyli nadmierne łaknienie i otyłość, która wynika bezpośrednio z dużego apetytu i braku ruchu. Można zauważyć również zmiany w wyglądzie twarzy dziecka – mniejsza niż standardowa szerokość czoła, migdałowate skośne szpary powiekowe, zez, małe trójkątne usta.
W wieku około 4-5 lat w zachowaniu dziecka zauważyć można istotne zmiany – staje się kapryśne, ma zmienne nastroje, notorycznie skubie skórę, mogą wystąpić problemy z mową i hipopigmentacja skóry czy włosów. Pogłębia się również otyłość.
U starszych pacjentów charakterystyczne objawy to niski wzrost, małe dłonie, małe stopy. U większości pacjentów można także zauważyć delikatne palce, które zwężają się ku końcom. W większości przypadków objawem wyraźnie zauważalnym jest hipogonadyzm (niedorozwój moszny i penisa lub brak łechtaczki i niewielkie wargi sromowe). 100% pacjentów jest bezpłodnych. Chorobliwa otyłość prowadzi w konsekwencji do skoliozy lub kifozy, cukrzycy, nadciśnienia i problemów ze wzrokiem.
Wśród innych dodatkowych objawów zanotowano:
- bardzo wysoki próg bólu
- ponadprzeciętną wrażliwość na zmianę temperatury otoczenia
- zaburzenia snu
Zespół Pradera Williego diagnostyka
W przypadku gdy podejrzewana jest choroba Pradera-Williego, podstawą jest badanie lekarza specjalisty. Pierwszym etapem jest konsultacja z pediatrą. Pediatra wykona badanie fizykalne oraz antropometryczne dziecka. Rodzice powinni lekarzowi zgłosić wszystkie podejrzenia i zaobserwowane symptomy. Niezbędna jest również konsultacja neurologiczna i badania genetyczne. Wykonuje się badanie kariotypu i badania molekularne pod względem obecności zmian sekwencji 15q11-q13 ojcowskiego chromosomu 15.
Diagnostyka kliniczna zespołu Pradera-Williego obejmuje dokładne badania fizykalne i genetyczne pacjenta.
Kryteria duże – za każde potwierdzenie 1 punkt
- hipotonia mięśniowa w okresie noworodkowym oraz wczesno-niemowlęcym
- problemy z karmieniem w okresie niemowlęcym
- duży i szybki przyrost masy ciała między 1 a 6 rokiem życia
- cechy dymorficzne twarzy charakterystyczne dla WPS
- hipogonadyzm
- opóźniony rozwój psychoruchowy
- hiperfagia
Kryteria małe – za każde potwierdzenie pół punktu
- w okresie płodowym obniżone ruchy płodu
- zaburzenia zachowania
- zaburzenia snu
- niższy wzrost w stosunku do rówieśników
- hipopigmentacja
- małe wąskie ręce i stopy
- zez zbieżny
- wydzielanie gęstej, lepkiej śliny
- zaburzenia artykulacji
- skubanie skóry
Biorąc pod uwagę powyższe kryteria, w przypadku dzieci poniżej trzech lat za podejrzenie WPS uznaje się uzyskanie minimum 5 punktów, z czego co najmniej 3 za tzw. kryteria duże. U osób powyżej trzeciego roku życia będzie to 8 punktów, z czego co najmniej 4 za tzw. kryteria duże.
Ostatecznym badaniem które potwierdza lub wyklucza chorobę jest badanie genetyczne. Do jego wykonania pobierana jest krew z żyły. Co ciekawe, badaniu nie poddaje się samego pacjenta, a jego rodziców.
Zespół Pradera-Williego leczenie
Nie ma leku na WPS. Leczenie jest jedynie objawowe. Chorzy cierpiący na zespół Pradera-Williego przyjmują na stałe hormon wzrostu GH, ponieważ u nich produkcja endogennego hormonu jest poważnie zaburzona. Jeśli w okresie niemowlęcym występuje poważny problem ze ssaniem, konieczne może być zastosowanie sondy do karmienia. Starsze dzieci powinny korzystać zajęć terapeutycznych oraz ruchowych. Wskazana jest również konsultacja logopedyczna i jeśli wymaga tego pacjent, terapia z logopedą.