Fibromialgia to choroba, do której przyznaje się coraz więcej osób. Jest bardzo bolesna, przykra w doświadczaniu, jednak diagnoza nie zawsze jest oczywista. To schorzenie zaliczane do grona chorób reumatycznych. Chorzy często budzą się wyczerpani i nie mają siły by po prostu wstać z łóżka. Poszukują odpowiedzi na pytanie o to na co chorują, co się z nimi dzieje, są odsyłani od lekarza do lekarza, posądzani o hipochondrię czy nawet choroby psychiczne. A tymczasem to podstępna fibromialgia. Czym jest? Jakie są jej objawy i jak wygląda leczenie?
Fibromialgia co to jest?
Jest to przewlekła choroba reumatyczna tkanek miękkich – jest to faktyczna medyczna nazwa schorzenia. Niestety ze względu na nieswoiste objawy, trudną diagnostykę, pacjentów często traktuje się jak histeryków czy nawet uznaje się za osoby chore psychicznie. Pacjent twierdzi, że wszystko go boli, a lekarz nie widzi przyczyny. W tym wypadku potrzebna jest dokładna holistyczna diagnostyka i lekarz darzący zaufaniem pacjenta.
Fibromialgia objawy
Najbardziej charakterystycznym i jednocześnie dokuczliwym objawem fibromialgii jest ból. Pacjent może odczuwać ból całego ciała lub fragmentów. Zazwyczaj rozpoczyna się w okolicy kości krzyżowej skąd promieniuje wzdłuż kręgosłupa do tyłu głowy, barków, łokci, rąk. Następnie ból rozchodzi się do bioder, kolan, kostek. Część pacjentów uskarża się także na ból szczęki i klatki piersiowej. Dla fibromialgii charakterystyczny jest ból w tkankach otaczających stawy (tzw. tkankach okołostawowych). Należą do nich mięśnie, ścięgna, więzadła. Niestety, paradoksalnie im więcej pacjent odpoczywa, tym bardziej ból się nasila – ruch przynosi ulgę.
Ból może mieć różny charakter – jest zmienny, czasami jest silniejszy, innym razem słabszy. Pacjenci określają go jako głęboki, pulsujący, kłujący. Chorzy mogą odczuwać również drętwienie, mrowienie, sztywność mięśni. Najsilniej ból odczuwany jest w obszarach tkliwych, znanych jako tzw. punkty spustowe lub punkty bolesne. Za punkty te uznaje się: tył głowy, ramiona, górną część klatki piersiowej, zewnętrzną część łokci, biodra, kolana.
Poza silnym bólem mogą pojawiać się inne dokuczliwe objawy. Czasami pacjenci są tak zmęczeni, że nie mogą normalnie funkcjonować. Dokuczliwa jest także bezsenność, która uniemożliwia regenerację.
Pacjenci z fibriomialgią mają nadaktywny mózg – wynika to z nieprawidłowego wydzielania melatoniny, kortyzolu i DHEA.
Wśród objawów towarzyszących wymienić można chociażby nadwrażliwość jelit oraz pęcherza moczowego, ból głowy i migrenowe bóle głowy, RLS czyli zespół niespokojnych nóg, zaburzenia pamięci, nadwrażliwość skóry, wysypki, suchość oczu, suchość jamy ustnej, depresję, zawroty głowy, niepokój, dzwonienie w uszach, zaburzenia widzenia etc. Część pacjentów skarży się także na objawy ze strony układu krążenia oraz problemy oddechowe – kołatanie serca, przyspieszony oddech, uczucie głośnego bicia serca. Do objawów fibromialgii można zaliczyć także mgłę psychiczną – uskarża się na nią około 30% chorujących i zdiagnozowanych pacjentów z fibriomialgią.
Ból w fibromialgii
W trudnym i złożonym schorzeniu jakim jest fibromialgia, ból odgrywa kluczową rolę. Chorzy odczuwajągo w różnych mięśniach, różnych tkankach i na wiele sposobów. Natężenie bólu może wahać się od lekkiego do bardzo intensywnego, uniemożliwiającego funkcjonowanie. W przebiegu fibromialgii można wyróżnić:
ból w klatce piersiowej
Ten typ bólu jest bardzo nieprzyjemny. Może przypominać ból po zawale serca. Najczęściej koncentruje się w chrząstce łączącej żebra z mostkiem. Chorzy przyznają, że taki ból promieniuje również na ramiona i barki. W niektórych sytuacjach odróżnienie tego typu bólu od przechodzonego zawału jest praktycznienie niemożliwe. Ból jest ostry, piekący, przeszywający. Czasami chorzy mogą mieć problem ze złapaniem oddechu.
Silny ból pleców
Wszyscy chorujący na fibromialgię odczuwają ból pleców, jedni bardziej inni mniej. Większość pacjentów cierpi na ból krzyża, zlokalizowany przy kości ogonowej i skupiający się na tych właśnie rejonach ciała. Niestety, również i ten rodzaj bólu pojawia się w wielu innych schorzeniach. Zarówno dla pacjenta, jak i lekarza może nie być jasne jaki jest powód bólu. Co gorsza, poza fibromialgią pacjent może cierpieć też na inne choroby, co będzie dodatkowo wzmagać ból kręgosłupa.
Ból nóg
Pacjenci z fibromialgią odczuwają bolesność w mięśniach i tkankach miękkich nóg. Bóle wywołane przez fibromialgię przypominają sztywność stawów lub bolesność naciągniętego mięśnia. Ból ten opisują jako piekący, pulsujący. Chorzy mogą również odczuwać mrowienie i niekontrolowaną chęć poruszania nogami, czyli tzw. zespół niespokojnych nóg.
Fibromialgia – ryzyko
Naukowcy wciąż nie są zgodni co do tego co wywołuje fibromialgię. Znane są natomiast czynniki, które w znaczący sposób mogą wpłynąć na wystąpienie jej u pacjentów. Należą do nich
- płeć – zdecydowana większość pacjentów z fibromialgią to kobiety; u mężczyzn schorzenie to diagnozowane jest bardzo rzadko.
- wiek – najczęściej chorują osoby w średnim wieku, w 3-4 dekadzie życia. Fibriomialgia może rozwinąć się również u dzieci, choć zdarza się to rzadziej.
- rodzina – choć nie jest to potwierdzone i nie jest znana genetyczna zależność, członkowie rodzin często chorują wspólnie na fibromialgię, np. matki i ich dzieci, siostry.
- inne choroby reumatyczne – przebycie wcześniej chorób reumatycznych i autoimmunologicznych podnosi ryzyko wystąpienia fibromialgii. Dotyczy to głównie reumatoidalnego zapalenia stawów i tocznia.
Fibromialgia nie jest częstą chorobą. Szacuje się, że zachoruje na nią od 3 do 6% całej populacji. W Polsce liczbę chorych szacuje się na około 1,3-2,4 miliona. Na początku chory nie ma objawów, by później te zalały go falą, jeden za drugim. Większość naukowców uważa, że ból w fibromialgii wynika z nieprawidłowego przetwarzania bodźców czuciowych w centralnym układzie nerwowym. U chorych zaobserwowano podwyższony poziom substancji P (neuropeptydu uwalnianego z włókien nerwowych) w rdzeniu kręgowym, słaby przepływ krwi w okolicy wzgórza mózgu czy niski poziom serotoniny. Istnieją również badania, z których wynika, że choroba częściej rozwija się u osób z PTSD, czyli zespołem stresu pourazowego. Przewlekły stres ma znaczący wpływ na rozwój fibromialgii.
Wpływ chorób autoimmunologicznych na fibromialgię
W niektórych chorobach autoimmunologicznych, np. w RZS czy toczniu, organizm błędnie atakuje swoje własne tkanki. Ludzki układ odpornościowy wykorzystuje wówczas autoprzeciwciała do atakowania własnych stawów i zdrowych tkanek, traktując je jak wroga. Niewielka ilość takich przeciwciał jest normalna i dozwolona, jednak podwyższony poziom sugeruje poważną chorobę autoimmunologiczną.
Choroby autoimmunologiczne i fibromialgia mogą dawać podobne objawy, co z kolei często uniemożliwia i utrudnia prawidłową diagnostykę. Z tych właśnie powodów, fibromialgia przez niektórych naukowców również klasyfikowana jest jako choroba autoimmunologiczna. Niestety nie da siętego póki co udowodnić, ponieważ fibromialgia nie powoduje tradycyjnych stanów zapalnych.
Fibromialgia – diagnostyka
Postawienie diagnozy bywa bardzo trudne. Choć wiele objawów jest wspólnych, każdy pacjent przeżywa chorobę na swój sposób. Co więcej, każdy pacjent może mieć również dodatkowe choroby współistniejące, które pogłębiają przebieg fibromialgii.
Charakterystycznym objawem dla większości chorych jest tkliwość w punktach bolesnych. Wrażliwość w tych miejscach mierzy się tzw. dolorymetrem. Lekarz prowadzący badanie uciska poszczególne miejsca na ciele pacjenta stopniowo zwiększając nasilenie – w momencie zmiany z ucisku w ból urządzenie dokonuje pomiaru, a lekarz je zapisuje.
Istnieje wykaz kryteriów przygotowany przez Amerykańską Unię Reumatologiczną, na podstawie których można stwierdzić występowanie fibromialgii. Aby schorzenie zostało potwierdzone, muszą zostać spełnione dwa kluczowe warunki:
- ból musi być rozprzestrzeniony w różnych częściach ciała i trwać przynajmniej 3 miesiące
- ból musi pojawić się po uciśnięciu przynajmniej 11 z 18 tzw. punktów bolesnych.
Fibromialgia – leczenie
Niestety nie ma żadnego leku na fibromialgię. Leczenie pozostaje objawowe i koncentruje się na zmniejszeniu odczuwalnych objawów oraz poprawie jakości życia. Część środków przynosi znaczną ulgę. Wymienić tutaj można leki antydepresyjne, jak duloksetyna czy milnacipran, dzięki którym zmniejsza się ból i zmęczenie wywołane przez fibromialgię. Pacjentom podaje się również łagodne leki przeciwbólowe, np. paracetamol, aspirynę, ibuprofen, naproksen.
Pacjenci w ciężkim stanie, z dużym bólem stosują także opioidy, choć jest to ryzykowne – badania nie potwierdziły skuteczności w leczeniu objawów fibromialgii, a ilość negatywnych skutków ubocznych jest zatrważająca. Lekiem, który przynosi dobre rezultaty jest Tramadol, którego nie uważa się za tradycyjny opioid, a wykazuje on silne działanie sprawcze u pacjentów z fibromialgią. Prawdopodobnie wynika to z faktu, iż jest on inhibitorem wychwytu zwrotnego serotoniny i noradrenaliny.
Fibromialgia co pomaga
Pacjenci walczący z fibromialgią muszą nauczyć się aktywnego trybu życia. Co więcej, nawet jeśli ćwiczą lub są aktywni, muszą zmieniać regularnie charakter tych aktywności, ponieważ regularne powtarzanie tych samych czynności, zwiększa napięcie mięśni i ścięgien co będzie powodowało ból. Dlatego w życiu osób z fibromialgią tak ważna jest różnorodność aktywnościowa.
Jako wsparcie pacjenci mogą stosować krioterapie, różnego rodzaju masaże, akupunkturę czy hydroterapię. Bardzo istotna jest również odpowiednio zbilansowana dieta bogata w składniki odżywcze. W tymczasowej rekonwalescencji chorego ważne jest wsparcie bliskich – w czasie tzw. rzutów choroby, pacjent potrzebuje pomocy w najprostszych czynnościach. Pomocna dłoń przyda się również w zakresie walki ze stresem. Skuteczna okazuje się być terapia poznawczo-behawioralna (CBT). Część pacjentów przyznaje, że pomocna jest również medytacja i zajęcia jogi.
Jaka dieta przy fibromialgii?
Ważne by dieta była odpowiednio zbilansowana i dopasowana do pacjenta. Ogólnie chorzy powinni się zdrowo odżywiać, unikać wysoko przetworzonej żywności i konserwantów. Nie ma konkretnej diety dla osób z fibromialgią. Pożywne pokarmy, przygotowywane ze zdrowej żywności zapewniają stały dopływ energii i pomagają pacjentowi utrzymać ciało w zdrowiu. Warto zapewniać sobie odpowiednią dawkę owoców i warzyw, produktów pełnoziarnistych, zdrowych tłuszczy. Istotne jest także odpowiednie nawodnienie organizmu. Cukier można znacząco ograniczyć, a w zasadzie wręcz wyeliminować.