Neuropatia jest bardzo szerokim terminem i ma wiele znaczeń. Jest to grupa zaburzeń, do których zaliczyć można zarówno dysfunkcje pojedynczych nerwów, jak i kilku lub też całej grupy nerwów. Lokalizacja zaburzeń zwykle ograniczona jest do obszaru unerwienia danego nerwu lub nerwów. Niestety, nawet pozornie małe i trudne do zlokalizowania uszkodzenie nerwu może spowodować ogromny ból, parestezje i przeczulicę.
Objawy uszkodzenia nerwów obwodowych – objawy neuropatii
Większość nerwów obwodowych zawiera włókna czuciowe, jak i ruchowe. Objawem uszkodzenia nerwów są zaburzenia czucia i liczne symptomy ruchowe. Najczęściej schorzeniu towarzyszy osłabienie, które kończy się zupełnym porażeniem mięśni unerwianych przez dany nerw. Mięśnie, które są osłabione i pozbawione impulsów nerwowych zaczynają stopniowo zanikać. Niektóre nerwy obwodowe są złożone z dużej ilości włókien autonomicznych – oznacza to, że gdy dojdzie do ich uszkodzenia może dojść do nieprawidłowego pocenia, zabarwienia skóry, nagłego ocieplenia bądź ścieńczenia skóry.
Rodzaje neuropatii
- ze względu na czas trwania objawów choroby wyróżniamy: neuropatie ostre, podostre, przewlekłe, nawrotowe
- z uwagi na etiologię problemu: neuropatie wrodzone, neuropatie infekcyjne, neuropatie polekowe, neuropatie z uwięźnięcia
- ze względu na ilość uszkodzonych nerwów: jeden nerw – mononeuropatia, kilka nerwów: mononeuropatia wieloogniskowa, wiele różnych nerwów: polineuropatia
Przyczyny neuropatii
Najczęściej przyczyną uszkodzenia pojedynczych nerwów są urazy, niedokrwienie, ucisk. W przypadku uszkodzenia wielu nerwów jednocześnie, przyczyną może być choroba. Wymienić można tu cukrzycę, choroby nerek, niedobór witamin bądź innych substancji odżywczych. Polineuropatie zdarzają się na przykład w konsekwencji alkoholizmu.
Nerw może być również uciskany przez pogrubiały mięsień, więzadło, wyrośl kostna – może zdarzać się to w trakcie snu lub po spożyciu dużej ilości alkoholu. Takie neuropatie nazywamy neuropatiami z ucisku. Występują one zazwyczaj u osób, które mają genetyczne skłonności do dużej wrażliwości nerwów na ucisk i wtórne niedotlenienie. Zazwyczaj u tychże pacjentów występują również inne poważne schorzenia oraz stany, które predysponują ich do wystąpienia u nich właśnie neuropatii. Mowa tutaj głównie o cukrzycy i niedoborach witamin. Wśród neuropatii z ucisku wymienić można między innymi: neuropatię łokciową, zespół cieśni nadgarstka lub uraz nerwu strzałkowego.
Neuropatia może być wywołana również zatruciami, np., zatruciem ołowiem, rtęcią bądź arszenikiem czy zaburzeniami metabolicznymi (np. w przebiegu niewydolności nerek czy niewydolności wątroby).
Neuropatia nerwu łokciowego
Uszkodzenie nerwu łokciowego pojawia się, gdy obecny jest ucisk w okolicy łokcia, gdzie nerw przebiega w dość płytkim rowku kostnym, bezpośrednio pod skórą. Niestety, jest to najczęściej uszkadzany nerw ustroju. Do objawów tego typu neuropatii zaliczamy bóle i parestezje w obrębie IV i V palca oraz zewnętrznej strony ręki i przedramienia. Mogą pojawiać się także objawy takie jak osłabienie siły palców, zanik mięśni kłębika czy zanik mięśni międzykostnych ręki. Jeśli zanik mięśni będzie znaczny, ręka może przybrać kształt szponiastej.
Neuropatia nerwu promieniowego
Charakterystycznym objawem tej neuropatii jest niedowład ręki. Powstaje na skutek długotrwałego ucisku ramienia przez ciężar ciała lub głowę drugiej osoby. Dochodzi wówczas do porażenia prostowników i ręka ma opadający kształt. Ta neuropatia określana jest porażeniem sobotniej nocy, gdyż najczęściej ma miejsce po spożyciu dużej ilości alkoholu i nagłym uśnięciu.
Zespół Cieśni nadgarstka
W zespole cieśni nadgarstka bardzo charakterystyczny jest ucisk nerwu pośrodkowego w miejscu jego przebiegu przez wąski kanał nadgarstka, który jest zbudowany przez kości i więzadło poprzeczne nadgarstka. Do charakterystycznych objawów należą między innymi obrzęk, ból, drętwienie ręki pojawiające się głównie rano po obudzeniu i zanikające w ciągu dnia. Może pojawić się również osłabienie czucia i siły ręki, a w bardziej zaawansowanych przypadkach zanik mięśni. Zespół cieśni nadgarstka jest przypadłością głównie kobiecą (choć zdarza się również u mężczyzn), dotyka najczęściej kobiety w wieku 50-60 lat, choć mogą chorować młodsze osoby. Najczęściej jeśli choroba występuje u młodych osób są to panie wykonujące prace wymagające ciągłych ruchów w nadgarstku, np. maszynistki, kucharki, sprzątaczki.
Neuropatia strzałkowa – uszkodzenie nerwu strzałkowego
Do uszkodzenia nerwu strzałkowego najczęściej dochodi w okolicy główki kości strzałki. Przyczyną zwykle jest noszenie zbyt wysokiego obuwia lub uszkodzenia mechaniczne tej okolicy. Taki rodzaj dolegliwości powoduje opadanie stopy, co wymusza wysokie unoszenie kolan w trakcie chodzenia.
Polineuropatia czyli uszkodzenie wielu nerwów
Polineuropatia może mieć charakter przewlekły i przebiegać powoli lub być bardzo gwałtowna. Typowym przykładem przewlekłej i wolno narastającej polineuropatii jest symetryczna, obwodowa, czuciowo-ruchowa polineuropatia cukrzycowa, będąca konsekwencją życia z cukrzycą.
Do typowych objawów polineuropatii należy przede wszystkim ból – nazywany wręcz bólem neuropatycznym. Pacjenci określają go jako piekący, rozlany, nasilający się przy dotyku, odporny na działanie środków przeciwbólowych.
Zespół Guillaina-Barrego
To szczególna forma polineuropatii. Wywołana jest ona pewnymi nieprawidłowościami w zakresie działania układu odpornościowego. Prowadzi ona do powstawania przeciwciał przeciwko nerwom obwodowym oraz przeciwko mielinie. Początkowe objawy można zauważyć w związku z przebytą wcześniej infekcją wirusową. Pojawia się wówczas osłabienie kończyn, a ostatecznie niewydolność mięśni oddechowych. Pacjenci muszą być szybko diagnozowani i poddani leczeniu w szpitalu. Zespół Guillaina-Barrego może być także konsekwencją niektórych zakażeń bakteryjnych i wirusowych.
Diagnostyka neuropatii
Diagnostyka neuropatii jest trudna i nierzadko skomplikowana. Podstawą jest oczywiście dokładny i rzetelny wywiad z pacjentem. Niezbędne jest dokładne badanie neurologiczne i rozpoznanie z jakim typem neuropatii mamy do czynienia u chorego. Prawidłowo zadane pytania pozwolą zawęzić grupę potencjalnych przyczyn neuropatii.
Bardzo istotne jest również wykonanie odpowiednich badań laboratoryjnych. Chorzy powinni mieć zlecone pomiary badań takich jak morfologia krwi, glukoza we krwi, elektrolity, badania najważniejszych hormonów oraz badania moczu. U pacjentów warto wykonać również badania immunoglobulin, proteinogram oraz stężenia witamin w organizmie – głównie tych z grupy B.
Warto wykonać również badania z zakresu poważnych infekcji, np. wirusa HIV.
Bardzo dobrym badaniem w przypadku pacjentów z neuropatią są badania elektrofizjologiczne, w trakcie których można ocenić czynność konkretnych włókien nerwowych. Na podstawie tych badań można ostatecznie stwierdzić neuropatię. Dobrą opcją jest również wykonanie biopsji nerwów – badanie to zleca się rzadko, zwłaszcza gdy podejrzewa się sarkoidozę jako powód neuropatii.
Leczenie neuropatii
Leczenie bazuje przede wszystkim na opanowaniu choroby lub problemu który doprowadził do powstania neuropatii. Czynność włókien nerwowych może ulec poprawie dzięki niektórym zabiegom, np. elektrostymulacji włókien nerwowych. U pacjentów u których do polineuropatii doprowadziła cukrzyca, konieczne może być wzmożenie leczenia. Jest to szczególnie ważne, by nie doszło do kolejnych uszkodzeń komórek nerwowych. U pacjentów z niedoborami witaminowymi, np. niskim poziomem witaminy B12, zazwyczaj wystarcza odpowiednia suplementacja. W sytuacji, gdy mamy do czynienia z neuropatią powstałą na tle alkoholizmu, leczenie związane jest z zupełnym odstawieniem alkoholu oraz uzupełnieniem niezbędnych witamin i mikroelementów. U pacjentów u których do neuropatii doprowadziły schorzenia związane z uciskiem – konieczny może być zabieg chirurgiczny.
Bibliografia:
Neurologia, red. naukowa W. Kozubski, P. Liberski, wyd. PZWL, Warszawa 2014