Zdecydowana większość ludzi żyjących w społeczeństwach wysoko rozwiniętych, przynajmniej raz w roku cierpi na zapalenie żołądka. W 9 na 10 przypadków, za przewlekłe zapalenie żołądka odpowiada bakteria z gatunku Helicobacter Pylori. Kwaśne środowisko w ludzkim żołądku jest doskonałym poletkiem dla tej zjadliwej bakterii. U większości pacjentów zakażenie będzie bezobjawowe. Pacjent nawet nie wie, że w jego żołądku zamieszkał wróg. Jednak u około 1/3 pacjentów pojawią się nieprzyjemne objawy, które skłonią pacjenta do wykonania badań. Wówczas dopiero okaże się, że ma do czynienia z tą bardzo popularną bakterią. Co wiemy o Helicobacter pylori? Jakie są przyczyny zakażenia? Jakie objawy wywołuje? Jak ją leczyć? I co najważniejsze jak się przed nią chronić i czy ma to sens?
Co to jest Helicobacter pylori?
Helicobacter pylori to bakteria o spiralnym kształcie, która należy do grupy Gram-ujemnych. Bakterię odkryto dość późno, bo dopiero w 1982 roku. Odkrycie zawdzięczamy australijskim uczonym – Marshallowi i Warrenowi. Etymologia nazwy bakterii związana jest z jej kształtem – helix oznacza w łacinie spiralę, a takie właśnie są bakterie h.pylori. Spiralny kształt jest ogromnym atutem bakterii – zwiększa jej szanse na przenikanie w głąb błony śluzowej układu pokarmowego. Zamieszkuje głównie błonę śluzową żołądka. Dzięki swoim specjalnym mechanizmom jest w stanie przetrwać w trudnych warunkach, takich jak kwaśne środowisko żołądka. Obecność tej bakterii w żołądku, może prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych. Bakterie te zmieniają pH żołądka na zasadowe i wytwarzają toksyny, które negatywnie wpływają na błonę śluzową. Zakażenie bakterią Helicobacter pylori może nastąpić poprzez kontakt z zakażonymi przedmiotami lub przez bezpośredni kontakt z osobą zakażoną.
Powszechnie uważa się, że h.pylori bytuje głównie w żołądku (w części zwanej odźwiernikiem, który przechodzi w dwunastnicę), jednak patogen może bytować również w wątrobie, oku i innych tkankach.
Przyczyny Helicobacter Pylori – jak dochodzi do zakażenia?
Istnieją dwa sposoby zarażenia się bakterią Helicobacter pylori. Pierwszy poprzez kontakt oralno-oralny, np. podczas pocałunku lub picia z tej samej butelki. Drugi poprzez kontakt oralny-fekalny. Czynnikami ryzyka zakażenia są słabe warunki mieszkaniowe i ekonomiczne, predyspozycje genetyczne i rasowe, brak zachowania podstawowych zasad higieny, picie nieprzegotowanej wody, częste spożywanie alkoholu oraz nałogowe palenie. Zakażenie jest częstsze w krajach rozwijających się. Wskaźnik zakażeń wynosi tam od 90 do 100% populacji. Dla porównania, w krajach Europy Zachodniej jest to od 20 do 40% populacji (w Polsce od 40 do 60%).
Objawy Helicobacter pylori – jak przebiega zakażenie
Zakażenie bakterią Helicobacter pylori może nie dawać żadnych objawów u większości chorych. Niestety bakterie mogą powodować zmiany zapalne i głębokie, rozległe owrzodzenia w błonie śluzowej żołądka, nawet przez długi czas bez naszej wiedzy.
Pacjenci „objawowi” przejawiają następujące symptomy:
- nudności,
- wzdęcia,
- niestrawność,
- bóle brzucha,
- biegunki,
- uczucie pełności po jedzeniu,
- kwaśne odbijanie,
- stan podgorączkowy
- mniejszony apetyt.
Jeśli pojawiają się te objawy, zaleca się skonsultowanie się z lekarzem rodzinnym, który zleci odpowiednie badania diagnostyczne.
Diagnostyka Helicobacter Pylori – jak potwierdzić lub wykluczyć zakażenie
Rozpoznanie zakażenia bakterią Helicobacter Pylori jest stosunkowo łatwe. Wymaga jednak pobrania materiału do badania – krwi, błony śluzowej żołądka lub kału. Aby rozpoznać zakażenie bakterią Helicobacter pylori, specjalista może zlecić wykonanie jednego z trzech badań:
- badania gastroskopowego z testem ureazowym,
- mocznikowego testu oddechowego
- badania kału
Wskazaniem do wykonania powyższych badań jest niedobór witaminy B12, niedokrwistość z niedoboru żelaza o nieznanej przyczynie, choroba wrzodowa żołądka lub dwunastnicy, zanikowe zapalenie żołądka, a także długotrwała terapia lecznicza inhibitorami pompy protonowej. Osoby, które miały w rodzinie przypadki wykrycia raka żołądka, powinny także poddać się tym badaniom.
Najdokładniejsze jest badanie gastroskopowe, które przy okazji pozwala ocenić stan żołądka. Najmniej dokładne jest badanie kału – test diagnostyczny można dostać w każdej aptece.
Bardzo ważne jest, by przed wykonaniem któregokolwiek z tych testów, przez co najmniej 4 tygodnie przed planowanym badaniem nie przyjmować antybiotyków i inhibitorów pompy protonowej, ponieważ mogą one oszukiwać testy i dawać wynik fałszywie ujemny.
Leczenie zakażenia bakterią Helicobacter Pylori
Zakażenie bakterią Helicobacter pylori wymaga leczenia antybiotykami i inhibitorami pompy protonowej. Kuracja trwa standardowo od 7 do 14 dni i musi być przeprowadzona zgodnie z ustalonym schematem. Jeśli bakterie okazały się odporne na dany antybiotyk, należy zastąpić go innym. Prawidłowo przeprowadzona terapia pozwala na całkowite wyeliminowanie bakterii z żołądka. Niestety, nie ma gwarancji, że zakażenie nie powróci, ponieważ te bakterie są bardzo powszechne w środowisku. Nieprzestrzeganie zaleceń lekarza może zmniejszyć skuteczność leczenia, dlatego nie powinno się samodzielnie zmieniać dawek leków ani skracać czasu trwania terapii.
Dietoterapia w leczeniu helicobacter pylori
Aby wesprzeć leczenie antybiotykami, ważne jest przestrzeganie zasad zdrowego odżywiania. Dieta powinna zawierać duże ilości antyoksydantów, witamin C, E i beta-karoten. Wskazane są lekkie posiłki, które nie pozostawiają długo w żołądku. Osoby zakażone bakterią H. pylori powinny unikać pikantnych przypraw, czekolady, napojów gazowanych, silnej kawy i herbaty oraz tłustych pokarmów, które mogą nasilać dolegliwości związane z układem pokarmowym. Warto jeść produkty o działaniu bakteriobójczym i bakteriostatycznym, takie jak owoce jagodowe, mleko, kefiry i jogurty z probiotykami. Wskazane jest spożywanie małych porcji (4-5 dziennie) i picie 2-3 litrów wody mineralnej dziennie.
Helicobacter Pylori – powikłania po chorobie
Infekcja bakterią Helicobacter pylori może prowadzić do rozwoju różnych chorób, takich jak: choroba wrzodowa żołądka lub dwunastnicy, która jest jednym z najczęstszych powikłań infekcji tej bakterii. Bakterie te mają duży wpływ na rozwój wrzodów żołądka i dwunastnicy. Rak żołądka, może być konsekwencją zakażenia H. pylori. Ten nowotwór we wczesnym stadium nie daje objawów, a u pacjentów w zaawansowanym stadium choroby występują objawy takie jak: niestrawność, bóle brzucha, utrata apetytu i utrata masy ciała.
Choroba Menetriera, to rzadka przypadłość, która jest związana z zakażeniem H. pylori. Schorzenie również nie daje charakterystycznych objawów, ale u niektórych pacjentów może powodować ból brzucha, przesięki do jam ciała, wymioty, obrzęki wokół oczu, krwawienie z przewodu pokarmowego, utratę masy ciała.
Niebezpieczeństwo wynikające z zakażenia h.pylori
Helicobacter pylori jest groźnym czynnikiem chorobotwórczym, ponieważ jest w stanie przetrwać w trudnych warunkach panujących w żołądku, takich jak niskie pH. Bakteria ta jest w stanie dostosować się do warunków panujących w żołądku i przenika do warstwy śluzu pokrywającej komórki błony śluzowej, co prowadzi do rozwoju chorób takich jak wrzód żołądka i rak żołądka. Niesteroidowe leki przeciwzapalne, takie jak aspiryna, dodatkowo pogarszają sytuację, ponieważ hamują one produkcję śluzu ochronnego.
Bakteria Helicobacter pylori częściej rozwija się w odźwierniku u osób, które wydzielają więcej kwasu solnego, szczególnie w miejscu przejścia między żołądkiem a dwunastnicą, ponieważ tam pH jest niższe. Natomiast u osób z mniejszym wydzielaniem kwasu solnego, bakteria ta rozwija się w całym żołądku.
Helicobacter pylori przemieszcza się w sposób aktywny dzięki swojemu charakterystycznemu kształtowi oraz obecności witek. Następnie przylega do komórek nabłonka i nawet do nich wnika. Czynnikami decydującymi o skutkach zakażenia są sposób, w jaki układ immunologiczny reaguje na bakterię oraz toksyczne produkty metabolizmu, takie jak amoniak, który powstaje z mocznika i służy do zobojętniania kwasu solnego w otoczeniu bakterii. Test wykrywający tę bakterię opiera się na aktywności ureazy, enzymu wykorzystywanego przez Helicobacter pylori do rozkładania mocznika na dwutlenek węgla i amoniak.
H. Pylori a nowotwór
Uważa się, że bakterie Helicobacter pylori same w sobie nie są bezpośrednią przyczyną mutacji prowadzących do raka, ale raczej stymulują miejscowy odczyn zapalny, którego typowymi cechami są nacieki z krwinek białych oraz produkcja wolnych rodników, które uszkadzają DNA. Uszkodzenia DNA mogą inicjować rozwój komórek nowotworowych. Innym postulowanym mechanizmem jest śmierć komórek nabłonka uszkodzonych przez bakterie, które są zastępowane przez nowe komórki, pochodzące z puli rezerwowej nabłonka. Jeśli te komórki zawierają mutacje, mogą one stanowić potencjalne ryzyko rozwoju nowotworu. Zagrożenie jest więc powodowane przez przewlekły odczyn zapalny, spowodowany przez bakterie i kumulujące się mutacje w komórkach.
Aktualnie istnieje związek między zakażeniem dróg pokarmowych przez bakterię Helicobacter pylori a rakiem żołądka. Chociaż sama bakteria nie bezpośrednio powoduje mutacji DNA prowadzących do raka, to jednak wpływa na rozwój raka poprzez podtrzymywanie stanu zapalnego w żołądku. Dlatego też jest ona określana jako „promotor nowotworzenia”. W takim przypadku, rak żołądka rozwija się na podłożu wrzodów trawiennych lub przewlekłego odczynu zapalnego.
Jak uchronić się przed zakażeniem bakterią Helicobacter Pylori?
Aby zminimalizować ryzyko zakażenia bakterią Helicobacter pylori, ważne jest dbanie o higienę osobistą i zdrowe odżywianie. Obecnie, to jedyne metody, które pozwalają zapobiegać rozwojowi tej bakterii. Zakażenie H. pylori jest poważnym czynnikiem chorobotwórczym, który wymaga leczenia, w przeciwnym razie może prowadzić do poważnych powikłań.
Wśród osób ceniących medycynę alternatywną panuje przekonanie, że na zakażenie pomogą cudowne nalewki ziołowe i nie tylko. Niektórzy proponują codzienne picie kawy z cytryną, która ma zwalczyć bakterię. Niestety – bez antybiotykoterapii się nie obejdzie.