- Co to jest zakrzepica
- Przyczyny zakrzepicy
- Zakrzepica – u kogo występuje najczęściej
- Rozpoznanie zakrzepicy – jakie badania wykonać?
- Jak uniknąć zakrzepicy
- Rodzaje zakrzepicy
- Zakrzepica w ciąży
- Powikłania zakrzepicy
- Najpopularniejsze pytania o zakrzepicę
- Zakrzepica w liczbach
Najważniejsze informacje | Zmienne |
---|---|
Objawy | ból łydki, obrzęki nóg, |
Przyczyny | predyspozycje genetyczne, unieruchomienie kończyny, uszkodzenia ściany naczyniowej |
Specjalista | Angiolog, Flebolog, Hematolog, Chirurg naczyniowy |
Czas trwania | bardzo indywidualna sprawa, czasami nawet całe życie |
Prewencja | dobra dieta, aktywność fizyczna, regularne badania układu krzepnięcia |
Co to jest zakrzepica?
Zakrzepica to choroba zakrzepowo zatorowa żylna, czyli inaczej zakrzepowe zapalenie żył głębokich. Najczęściej zajmuje żyły łydek (podudzia), ud czy miednicy. Zdarza się, że zakrzepica rozwija się w zupełnie innym, niespodziewanym fragmencie układu żylnego. Sam zakrzep nie jest niebezpieczny, niebezpieczne jest natomiast jego oderwanie od ściany żyły oraz dalsza podróż i jej konsekwencje. Gdy zakrzep jest duży, może wywołać u pacjenta nawet zator tętnicy płucnej, a co za tym idzie doprowadzić do nagłej i niespodziewanej śmierci nawet w ciągu kilku sekund.
Zakrzepica przyczyny
W sytuacji, gdy układ krwionośny jest zupełnie zdrowy i nie ma żadnych problemów, krew płynie wolnym, niczym nie ograniczonym strumieniem. Podróż do serca odbywa się odpowiednim, niezaburzonym tempem. Krew, która jest tłoczona w kierunku przeciwnym do siły ciężkości – z nóg do góry – płynie dzięki pracy mięśni. Z kolei nieuzasadniony odpływ krwi w dół (grawitacyjne) uniemożliwiają zastawki, które znajdują się w naczyniach żylnych.
Jeśli dochodzi do sytuacji patologicznych, a któryś z elementów zawodzi, krew zaczyna zalegać w żyłach i rozpoczyna się stan zapalny. W procesie stanu zapalnego dochodzi do uszkodzenia warstwy nabłonka, który wyścieła naczynia krwionośne (śródnabłonek),
Niestety istnieje szereg okoliczności sprzyjających, które mogą doprowadzić do rozwoju zakrzepicy lub znacząco przełożyć się na dogodne warunki do jej wystąpienia. Obciążające w kontekście choroby zatorowej żył mogą być:
- przebyty zabieg chirurgiczny
- unieruchomienie kończyny, np. po złamaniu
- poród
- ciąża
- choroby zakaźne
- istniejące już choroby żył
- nadmierna krzepliwość
- zagęszczenie krwi
- zażywanie różnych leków drażniących śródbłonek żył
- zmiany żylakowate żył
Aby nie doszło do zakrzepicy, muszą być spełnione pewne warunki:
- Krew musi płynąć z odpowiednim ciśnieniem, rytmicznie przepływać przez naczynia krwionośne – tylko wówczas układ tętniczy i krążenia jest sprawny. Aby kontrolować układ krążenia, trzeba posiadać chociażby domowy ciśnieniomierz.
- Zastawki nie mogą być przez nic blokowane.
- Mięśnie powinny pomagać w wypychaniu krwi w kierunku serca.
Zakrzepica objawy
Objawy zakrzepicy mogą być przeoczone lub pomylone z inną chorobą. Nie zawsze chory zauważa, że coś jest nie tak. Niekiedy zakrzepica aż do ostatniego stadium może przebiegać praktycznie bezobjawowo. W niektórych okolicznościach, pacjent lub lekarz są jednak w stanie z dużym prawdopodobieństwem stwierdzić, że mamy do czynienia z zakrzepicą. Objawy, które mogą sugerować diagnostykę zakrzepową to:
- obrzęk kończyny (zwykle dolnej)
- ból o charakterze uciskowym lub samoistnym (najczęściej tam, gdzie zachodzi proces zapalno-zakrzepowy żyły)
- zasinienie lub zaczerwienienie skóry w miejscu wystąpienia zakrzepu żylnego
- stan podgorączkowy
- bolesne twardnienie wyczuwalnej żyły
Zakrzepica żył powierzchownych
- zmiana zabarwienia skóry
- bolesne stwardnienie wzdłuż przebiegu żyły, w której toczy się proces zapalny
Zakrzepica żył głębokich
- obrzęk
- ból przy grzbietowym zginaniu stopy podczas leżenia lub chodzenia
- ból i obrzęk całej kończyny z zatorem
Objawy zatorowości płucnej, która może być konsekwencją zakrzepów w żyłach głębokich:
- gorączka
- duszności
- kłujący ból w klatce piersiowej
- kaszel
- problemy z równowagą
- utrata świadomości
- utrata przytomności
UWAGA! Zatorowość płucna jest stanem bezpośrednio zagrażającym życiu! W przypadku obserwacji wymienionych objawów, należy niezwłocznie zawiadomić pogotowie ratunkowe – może to uratować życie pacjenta!
Zakrzepica – u kogo występuje najczęściej
Zakrzepica jest chorobą, która może wystąpić u pacjenta w każdym wieku, jednak najczęściej występuje u osób po 40 roku życia, które nie są aktywne fizycznie, a ich tryb życia również pozostawia wiele do życzenia. Dzieje się tak głównie dlatego, że z wiekiem ściany żył są coraz mniej elastyczne, stają się grube, przez co może zalegać w nich krew.
Pacjenci po 40tce borykają się też z licznymi problemami, takimi jak żylaki, zapalenie żył powierzchownych, nadmierna krzepliwość, a wszystkie te schorzenia przyczyniają się do powstawania zakrzepicy. Samo zagęszczenie krwi może być wywołane między innymi:
- czynnikami genetycznymi
- antykoncepcją hormonalną
- procesem starzenia
- udarem
- zawałem
- astmą
- chorobami reumatoidalnymi
Choć wydaje się to mało istotne, istnieje silna korelacja między niewłaściwymi nawykami pacjenta, a wystąpieniem u niego problemów z krzepliwością. Wymienić tutaj można między innymi zakładanie nogi na nogę, podwijanie nogi w czasie siedzenia, noszenie zbyt obcisłej odzieży.

Rozpoznanie zakrzepicy – jakie badania wykonać?
Niektórym lekarzom wystarczy wywiad z pacjentem i badanie kończyn. Inni lekarze potrzebują wyników badań, a jeśli diagnoza jest nieoczywista, również konsultacji z innymi specjalistami. Istnieje kilka etapów badań.
Pierwszy to rozległy wywiad z pacjentem i ocena zakrzepicy według tzw. skali Wellsa. Pacjent odpowiada na 12 pytań (8 dodatnich i 4 ujemne), związanych z ogólnym stanem zdrowia oraz symptomami zakrzepicy. Za każde pytanie można otrzymać 1 punkt – gdy pacjent odpowie na wszystkie pytania, sumuje się punkty i na skali sprawdza poziom zagrożenia chorobą zakrzepową. Skala ta przedstawia się następująco: 0 lub mniej punktów: bardzo małe zagrożenie zakrzepicy, 1-2 punkty: umiarkowane zagrożenie (pacjentom z takimi wynikami zwykle zleca się badanie D-dimerów w surowicy). Dodatni wynik implikuje badanie USG dopplerowskie. Wynik 3 lub więcej punktów sugeruje zakrzepicę – pacjent powinien być skierowany do angiologa lub chirurga naczyniowego, który zleci dalszą diagnostykę.
Kolejnym poziomem badania jest flebografia, czyli badanie rentgenoweskie z podanym dożylnie kontrastem. Pozwala to dokładniej obejrzeć żyły i ocenić ich stan.
Innym badaniem jest koagulogram – pacjentowi pobiera się krew żylną i określa parametry krzepnięcia krwi.
Jak uniknąć zakrzepicy?
- nie stój i nie siedź zbyt długo przez cały czas – jeśli wykonujesz pracę ze stałą pozycją, zmieniaj ją kilka razy w ciągu czasu pracy
- nie krzyżuj nóg gdy siedzisz
- przy okazji długich podróży samolotem lub samochodem czy autokarem, zdejmuj buty i pij dużo wody. Jeśli masz możliwość, spaceruj, ćwicz, rozciągaj się
- staraj się utrzymywać prawidłową masę ciała
- utrzymuj zdrowa dietę, bogatą w błonnik
- pij minimum 2 litry wody dziennie
- uprawiaj sport – nawet kilkanaście minut gimnastyki dziennie będzie ok
- stosuj profilaktykę farmakologiczną, jeśli jesteś w tzw. grupie ryzyka
Rodzaje zakrzepicy
Niektóre źródła podają bardzo rozbudowane podziały typów zakrzepicy. W zależności od miejsca występowania tego źródła, możemy mówić o zakrzepicy żył:
- zakrzepica dystalna (zakrzepica, która występuje w łydce. Jest to najpowszechniejszy i najczęściej występujący rodzaj zakrzepicy).
- żył powierzchownych (jest to zakrzepica, która towarzyszy żylakom)
- proksymalna (zakrzepica, która powstaje w nodze, w żyle podkolanowej, żyle głównej dolnej a także żyłach biodrowych oraz udowych. Zakrzepica proksymalna powinna być zdiagnozowana jak najszybciej, ponieważ jej konsekwencją może być zatorowość płucna).
- żył głębokich (zakrzepica obejmująca żyły kończyn dolnych)
- zatorowość płucna (zakrzepica występująca w obszarze płucnym, zwana również zatorowością płucną)
- wątrobowa (zakrzepica wątrobowa występuje w żyłach wątrobowych, zasięgiem zakrzepica wątrobowa może obejmować nawet żyłę główną dolną).
- zakrzepica w ciąży (ciąża to wyjątkowy czas w życiu każdej kobiety, nie tylko dlatego, że ta czeka na potomstwo, ale również dlatego, że organizm zmienia się jak w kalejdoskopie. Ciało przystosowuje się i chcąc nie chcąc, na swój sposób obarczone jest wieloma obciążeniami. Wahania hormonalne w ciąży mogą prowadzić do zakrzepicy, zwłaszcza w odcinku biodrowo-udowym. Zakrzepica w ciąży może być również wywołana uciskiem narządów przez macicę, np. ucisk na żyłę wrotną. Kobiety w ciąży są szczególnie narażone na problemy z nadkrzepliwością krwi, dlatego powinny pozostawać pod stałą kontrolą lekarza).
Zakrzepica w ciąży
Kobiety ciężarne, zwłaszcza te w zaawansowanej ciąży stanowią szczególną grupę ryzyka. W związku z tym, że wystąpienie zakrzepicy u kobiet w ciąży jest bardzo prawdopodobne, powinny one pozostawać pod opieką lekarza i regularnie badać parametry krzepnięcia krwi. Największe prawdopodobieństwo wystąpienia zakrzepicy dotyczy kobiet, które przed ciążą stosowały antykoncepcję hormonalną.
Choroba zakrzepowo-zatorowa uznawana jest za jedną z częstych przyczyn poronień, zwłaszcza w II i III trymestrze (urodzenia martwe). Warto zatem wdrażać odpowiednią profilaktykę przeciwzakrzepową nie tylko w czasie ciąży, ale już przed ciążą. Niektóre pacjentki, zwłaszcza te, które wiedza, że są obarczone jakimś ryzykiem, powinny wykonać badania genetyczne, które potwierdzą ich predyspozycje do choroby zakrzepowej. Wprowadzenie odpowiedniej profilaktyki pozwoli uchronić pacjentkę i jej dziecko przed potencjalnymi negatywnymi skutkami choroby zakrzepowej.
Istnieje również ryzyko, że wystąpi ucisk na żyły biodrowe oraz ucisk macicy na inne narządy. Płód może naciskać na inne narządy oraz na żyły biodrowe, powodując zakrzepicę w odcinku biodrowo-udowym.
Powikłania zakrzepicy
Jak każda choroba, również i zakrzepica może pozostawiać po sobie trwałe ślady w naszym organizmie. Może doprowadzić do zgonu, może uczynić z nas inwalidów, może w rezultacie prowadzić do pogorszenia naszego stanu na stałe. Jednym z najpoważniejszych powikłań zakrzepicy jest zator tętnicy płucnej. Jest to stan bezpośrednio zagrażający życiu – brak pomocy dla pacjenta, może prowadzić do zatrzymania krążenia i utraty przytomności, a w konsekwencji do niedotlenienia i zgonu.
Najpopularniejsze pytania o zakrzepicę
Objawy są charakterystyczne, ale często zauważamy je na ostatnią chwilę. Są to: ból łydki (głównie podczas chodzenia), obrzęki nóg, zaczerwieniona skóra, tachykardia, gorączka, a w przypadku zakrzepicy płucnej także duszności i ból w klatce piersiowej.
Leczenie zakrzepicy obejmuje głównie terapię przeciwkrzepliwą – choremu podaje się leki rozrzedzające krwi. W niektórych przypadkach konieczne jest chirurgiczne usunięcie skrzepów. Najlepszym działaniem jest odpowiednia profilaktyka.
W większości przypadków wystarczy USG lub USG dopplerowskie. Uwidocznione w obrazie ultrasonograficznym zamknięte naczynia sugerują zakrzepicę.
Tak, szczególnie groźna jest zatorowość płucna. Brak szybkiej reakcji może prowadzić do zgonu pacjenta. Szacuje się, że zakrzepica żył głębokich, która przebiega bezobjawowo może doprowadzić do śmierci w ciągu kilku sekund. To właśnie dlatego zakrzepica nazywana jest cichym zabójcą.
Osobom chorujący, oraz osobom z grupy ryzyka zaleca się przede wszystkim prowadzenie tzw. zdrowego stylu życia oraz stosowanie diety. Unikać należy tłuszczy trans, masła, śmietany, smalcu, tłustego mięsa, tłustego nabiału. Przeciwwskazane jest także palenie papierosów i spożywanie alkoholu.
Tak, są to synonimy.
Zakrzepica w liczbach
Dane dotyczące zakrzepicy są zatrważające. Każdego roku, w ogólnej populacji zakrzepica rozwija się u 1-2 osób na każdy 1000. W Polsce, u około 50-60 tysięcy osób (sic!) występuje epizod żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej. U około 30% pacjentów ze świeżo zdiagnozowaną chorobą zakrzepowo-zatorową dojdzie do zatoru płucnego, a 25% z tych 30% umrze natychmiast po wystąpieniu zatoru. Na leczenie pacjentów europejskich, którzy cierpią z powodu niewydolności żylnej wydaje się od 1 do 2 procent rocznego budżetu przeznaczonego na opiekę zdrowotną w danym kraju.
Bibliografia
- Ciecierski M., Zakrzepica żył głębokich.
- Wojtukiewicz M., Sierko E., Tomkowski W. (i inni), Wytyczne dotyczące profilaktyki i leczenia żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej u chorych na nowotwory poddawanych leczeniu zachowawczemu, Via Medica, 3/2016.
- Noszczyk W., Ciostek P., Żylna choroba zakrzepowo-zatorowa.