- Anemia – Co to jest?
- Nasilenie anemii
- Anemia z niedoboru żelaza – najpopularniejszy typ niedokrwistości
- Niedokrwistość pokrwotoczna
- Anemia megaloblastyczna
- Niedokrwistość hemolityczna
- Anemia aplastyczna
- Jaka diagnostyka przy niedokrwistości?
Anemia – co to jest?
Schorzenie o którym dzisiaj piszemy, anemia, zwane bywa też niedokrwistością. Jest to stan chorobowy, w którym organizm boryka się ze spadkiem stężenia hemoglobiny, liczby krwinek czerwonych, czyli erytrocytów oraz wskaźnika hematokrytowego poniżej prawidłowych wartości. Niektórzy lekarze uważają, że za anemię uznaje się już stan obniżenia poniżej normy samej hemoglobiny.
Najważniejsze informacje | Zmienne |
---|---|
Objawy | suchość i bladość skóry, łamliwe włosy i paznokcie, osłabienie, zmęczenie, bezsenność, złe samopoczucie, kłopoty z wypróżnianiem |
Specjalista | internista, hematolog |
Prewencja | Odpowiednia dieta, badania profilaktyczne, suplementacja witamin i minerałów |
Jedną z najcięższych form anemii jest niedokrwistość wynikająca z niedoboru żelaza. Aby do niej nie dopuścić, należy trzymać dietę zawierającą produkty bogate w żelazo. Warto w swojej diecie uwzględnić czerwone mięso, jagody, zielone warzywa. W sytuacji, gdy ilość żelaza dostarczanego w diecie nadal jest niewystarczająca, należy rozważyć suplementację.
Dużo rzadziej spotykaną opcją jest anemia hemolityczna (niedokrwistość z rozpadu czerwonych krwinek) czy anemia megaloblastyczna, która charakteryzuje się zwiększoną objętością erytrocytów, np. w niedoborze witaminy B12. Innym typem anemii jest niedokrwistość aplastyczna, która pojawia się u pacjenta na skutek zaniku szpiku kostnego. W zależności od zmiennej, można podzielić anemie również ze względu na mechanizmy patogenetyczne (wspomniane niedobory) oraz wielkość erytrocytów (np. anemie mikrocytowe, makrocytowe, normocytowe).
Nasilenie anemii
Anemia to schorzenie bardzo groźne – w krótkim czasie możemy przejść z anemii łagodnej, do stanu zagrażającego życiu. Parametry czerwonych krwinek, należy zawsze rozpatrywać z uwzględnieniem wartości referencyjnych. Najważniejsze parametry, jakie należy przeanalizować w kontekście anemii to hematokryt, liczba erytrocytów, hemoglobina, MCV, MCG, MCHC. W zależności od stopnia niedokrwistości, możemy mówić o anemii łagodnej, umiarkowanej, ciężkiej, zagrażającej życiu.
Niedokrwistość z niedoboru żelaza – najpopularniejszy typ niedokrwistości
Najczęstszą i najpowszechniejszą, a zarazem najłatwiejszą do „wyleczenia” jest anemia z niedoboru żelaza. Spośród wszystkich zdiagnozowanych form niedokrwistości, stanowi nawet około 80%. Pacjentami w zdecydowanej większości są kobiety. Objawami, jakie daje się zauważyć w przebiegu anemii są na przykład wypadające włosy, łamliwe włosy, rozdwajające końcówki, problemy ze skórą.
Lekarz stawia diagnozę o anemii z niedoboru żelaza na podstawie wywiadu oraz wyników badań laboratoryjnych. Niski poziom żelaza, mała ilość krwinek czerwonych, mała objętość krwinek czerwonych (MCV), spadek stężenia hemoglobiny w krwince (MCHC), niski hematokryt – takie wyniki świadczą o tym, że komórki są mniejsze, gorzej wybarwione. Aby wykonać bardziej dokładną analizę gospodarki żelazowej, należy sprawdzić także stężenie transferyny (Tf), wysycenie transferyny żelazem (TfS), poziom sTfR oraz całkowitą zdolność wiązania żelaza (TIBC) i utajoną zdolność wiązania żelaza (UIBC).
Objawy anemii z niedoboru żelaza
Wspominano już o problemach obserwowanych głównie u kobiet – z włosami, paznokciami, skórą. Ponad to anemia z niedoboru żelaza może dawać szereg innych niepokojących objawów, wśród których należy wymienić:
- bladość skóry
- omdlenia
- osłabienia
- szybką zadyszkę
- wory pod oczami (sińce)
- brak energii
- brak apetytu
Anemię z niedoboru żelaza leczymy uzupełnianiem tego pierwiastka w organizmie. Podstawowym leczeniem jest znalezienie przyczyny powstawania niedoborów (a przyczyny te też mogą być różne). Leczenie rozpoczyna się od diety, jeśli dieta jest niewystarczająca, lekarz może zalecić preparaty farmakologiczne z żelazem w formie tabletek, płynu, a w najgorszych przypadkach dużej i ciężkiej anemii nawet zastrzyków.
Przyczyny występowania anemii z niedoboru żelaza
- niewystarczająca podaż żelaza – dieta wegetariańska, jedzenie słabej jakości, odchudzanie;
- upośledzona wchłanialność żelaza – aby żelazo dobrze się przyswajało, konieczna jest odpowiednia kwasowość soków żołądkowych;
- zwiększone zapotrzebowanie na żelazo – np. w czasie ciąży, w okresie karmienia piersią;
- przewlekła utrata żelaza, związana np. z przewlekłymi krwawieniami:
krwawienia z dróg rodnych – miesiączki, krwawienie poporodowe, mięśniaki. Obfite, bolesne miesiączki mogą prowadzić do znacznej utraty krwi w organizmie, a co za tym idzie, także do obniżenia parametrów jakościowych krwi.
krwawienia z dróg moczowych – na skutek na przykład zapalenia kłębuszków nerkowych, kamicy nerkowej, polipów, nowotworów.
krwawienia z przewodu pokarmowego – bardzo istotne jest w diagnostyce anemii z niedokrwistości wzięcie pod uwagę również badania na tzw. krew utajoną. Może bowiem okazać się, że krwawienie ma swoje źródło w układzie pokarmowym, np. w przepuklinie, stanie zapalnym, polipie czy… hemoroidach.
Anemia pokrwotoczna
Niedokrwistość pokrwotoczna to jeden z rodzajów niedokrwistości normocytowej, zwykle towarzyszy jej retikulocytoza. Stan taki występuje przy krwotoku po urazie albo w przypadku krwawienia do przewodu pokarmowego bądź dróg rodnych. Do objawów anemii pokrwotocznej zaliczamy:
- obniżenie temperatury ciała
- zimne poty
- wstrząs hipowolemiczny
- zaburzenia świadomości
- zaburzenia w oddawaniu moczu
- utratę przytomności
Anemia może się również pojawiać jako następstwo chorób przewlekłych. Stany zapalne i dysfunkcje produkcji czynników, które regulują prawidłowość szpiku kostnego, mogą prowadzić do powstawania niedokrwistości. Wśród schorzeń, w czasie których pojawia się taki problem, wymienić można nowotwory, RZS, toczeń rumieniowaty, zakażenia bakteryjne, grzybicze, infekcje wirusowe czy choroby przewodu pokarmowego. Jak widać wachlarz chorób jest całkiem szeroki.
Niedokrwistość megaloblastyczna
Szczególną formą niedokrwistości jest anemia megaloblastyczna. Jest ona powiązana z powiększeniem erytrocytów, które swoją przyczynę ma w zaburzeniach prawidłowej syntezy DNA w układzie czerwonokrwinkowym. Najczęściej bezpośrednią przyczyną anemii megaloblastycznej są niedobory kwasu foliowego i/lub witaminy B12.
Niedokrwistość megaloblastyczna wywołana niedoborem kwasu foliowego może wynikać po prostu ze złej diety lub z problemów z wchłanialnością kwasu. Również w sytuacji ciąży czy laktacji, gdy zapotrzebowanie na kwas foliowy jest dużo większe niż normalnie. Zdarza się, że anemia megaloblastyczna dotyka alkoholików, osoby stosujące silne środki farmakologiczne czy będące pod wpływem toksyn. W skrajnych przypadkach może dotyczyć wcześniaków.
Niedokrwistość megaloblastyczna z niedoboru witaminy B12 jest najczęściej efektem nieprawidłowych nawyków żywieniowych. Może zdarzyć się także w wyniku nadużywania alkoholu, niedoboru bądź zaburzenia funkcji czynnika Castle’a. Niedokrwistość megaloblastyczną wynikającą z niedoborów witaminy B12 leczymy podawaniem witaminy w zastrzykach.
Objawami anemii megaloblastycznej są miedzy innymi mrowienie rąk, stóp, drętwienie, zaburzenia równowagi i czucia, problemy z oddawaniem moczu, osłabienie wzroku, przebarwienia skóry, zmiany i bolesność w kącikach ust, powiększenie wątroby i śledziony.
Anemia hemolityczna
Ten typ anemii charakteryzuje się przede wszystkim przedwczesnym rozpadem erytrocytów (hemolizą), czyli po prostu nadmiernym niszczeniem czerwonych krwinek. Do rozpadu może dochodzić zarówno w naczyniach jak i poza nimi. Ten typ anemii daje różne objawy, np. żółtaczkę, podniesiony poziom retikulocytów i bilirubiny. We krwi notuje się podniesiony poziom żelaza, natomiast w moczu podwyższony poziom urobiliny i urobilinogenu. Ta przypadłość może być wrodzona lub nabyta.
W leczeniu anemii hemolitycznej wykorzystywane są glikokortykosteroidy o działaniu immunosupresyjnym. Niekiedy konieczne mogą być przetoczenia krwi.
Anemia aplastyczna
Niedokrwistość aplastyczna to choroba, w której dochodzi do zaburzenia prawidłowych funkcji krwiotwórczych szpiku kostnego i zmniejszenia liczby elementów morfotycznych krwi. Anemia aplastyczna występuje u pacjentów w każdym wieku, może pojawić się nagle i trwać latami. Niestety nie znamy dokładnie przyczyn jej powstawania. Wiadomo natomiast że na jej obecność wpływają czynniki takie jak:
- choroby tkanki łącznej
- dysfunkcje autoimmunologiczne
- przełomy aplastyczne
- kontakt z benzenem
- zakażenia wirusowe
- radioterapia
- chemioterapia
- kontakt ze środkami owadobójczymi i chwastobójczymi
- nocna hemoglobinuria
Jaka diagnostyka przy niedokrwistości?
Podstawowym badaniem przy anemii jest morfologia krwi obwodowej. Dzięki temu badaniu można sprawdzić liczbę czerwonych krwinek, hemoglobiny, hematokrytu. Należy pamiętać, by każdorazowo weryfikować wyniki badań w odniesieniu do norm podanych przez laboratorium wykonujące badania (bo normy te mogą być nieco różne).
BIBLIOGRAFIA
- Chełstowska M, Warzocha K. Objawy kliniczne i zmiany laboratoryjne w diagnostyce różnicowej niedokrwistości. Onkol W Prakt Klin. 2006;2(3):105–16.
- Greer JP, Wintrobe MM: (red.): Wintrobe’s Clinical Hematology. Wolters Kluwer, Philadelphia 2009.
- Nowak W., Skotnicki A., Salamańczuk Z.: Podstawy diagnostyki laboratoryjnej..
- Hershko Ch, Skikne B: Pathogenesis and management of iron deficiency anemia. Sem. Hematol 2009; 46: 339-350.
- Matysiak M: Niedokrwistość z niedoboru żelaza – przyczyny, diagnostyka i leczenie. Ordynator Leków 2004; 4: 7-8, 3-6.
- Provan D, Singer CRJ, Baglin T, Lilleyman J: Hematologia kliniczna. Wyd Lek PZWL, Warszawa 2004.
- Sułek K: 1000 praktycznych pytań z hematologii. Wyd. 7 i pół Warszawa 1996.
- Sikorski T., Marcinowska-Suchowierska E.: Interpretacja wyników badań hematologicznych w praktyce lekarza rodzinnego. Post. Nauk Med. 2007, 4: 112–118.
- Sułek K, Wąsak-Szulkowska E: Hematologia w praktyce. Wyd. Lek PZWL, Warszawa 2007.
- Young NS, Gerson SL, High K: Clinical Hematology. Mosby Elsevier 2006.
- M. Chełstowska, K. Warzocha, Objawy kliniczne i zmiany laboratoryjne w diagnostyce różnicowej niedokrwistości, Via Medica, ONKOLOGIA W PRAKTYCE KLINICZNEJ 2006, tom 2, nr 3, s. 105-116.