Endometrioza

• Co to jest endometrium
• Endometrioza – przyczyny
• Endometrioza – objawy
• Dlaczego endometrioza jest niebezpieczna? Torbiel czekoladowa
• Endometrioza a ciąża. Niepłodność jako objaw lub skutek endometriozy
• Jakie są skutki endometriozy – czy endometrioza jest groźna?
• Jak rozpoznać endometriozę? Diagnostyka
• Stopnie endometriozy – który mam stopień endometriozy?
• Leczenie endometriozy

Endometrioza, zwana również gruczolistością macicy bądź wędrującą śluzówką macicy to prawdziwa plaga kobiet XXI wieku. Jest to choroba tajemnicza (nie znamy jej dokładnej etiologii), trudna w leczeniu, znacząco obniżająca komfort życia. U podłoża choroby leży rozrost endometrium, czyli błony śluzowej macicy poza jamę macicy. To zupełnie tak, jak gdyby  macica “wypluwała” fragmenty swojej śluzówki na inne narządy i je “zasiedlała” powodując ich nieprawidłowe funkcjonowanie.

W efekcie nieleczonej endometriozy mogą pojawiać się liczne guzy i zrosty. Może dojść do sytuacji, w której kobieta zamiast miesiączkować tradycyjnie i zgodnie z naturą, napotyka na patologię – złuszczony naskórek macicy wraz z krwią trafia do jajowodów, a następnie przez nie dostaje się do jamy brzusznej. Komórki macicy mogą dotrzeć do jelit, pęcherza, pochwy, a nawet do innych narządów jamy brzusznej. To właśnie w dużym skrócie endometrioza. Co ciekawe, choć endometrioza jest chorobą stricte kobiecą, w niektórych przypadkach może dotyczyć także mężczyzn (taka sytuacja może zdarzyć się u pacjentów płci męskiej leczonych hormonami żeńskimi). 

Szacuje się, że na świecie na endometriozę choruje około 6-8 % całej żeńskiej populacji. 

Co to jest endometrium?

Endometrium to nazywamy błonę śluzową macicy, która wyścieła ten narząd od wewnątrz. Pojęcie endometrium ściśle związane jest z cyklem miesiączkowym – co miesiąc błona śluzowa macicy rozrasta się celem przyjęcia potencjalnej zapłodnionej komórki jajowej. W sytuacji gdy nie dochodzi do zapłodnienia, endometrium (ta błona śluzowa) złuszcza się i występuje miesiączka, podczas której kobieta “wydziela” złuszczoną błonę śluzową z domieszką krwi.

Endometrioza – przyczyny

Endometrioza to prawdziwa enigma wśród chorób. Mimo, iż jesteśmy jej świadomi od dwóch stuleci, wciąż nie są znane jej dokładne przyczyny. Jest wiele teorii opierających się na domniemaniach w temacie potencjalnych przyczyn w chorobach towarzyszących, czynnikach genetycznych, diecie, urazach. Najpopularniejszą teorią i najczęściej powielaną – zarówno przez same pacjentki, jak i personel medyczny – jest taka, zakładająca, że w czasie bardzo obfitych miesiączek część złuszczonego endometrium cofa się i dostaje aż do jamy brzusznej i innych narządów, które następnie zasiedla i rozrasta się.

Pewne jest natomiast, że endometrioza zdarza się częściej u kobiet, których krewne również mierzyły się z tym problemem. 

Endometrioza – Objawy

Również w przypadku objawów endometrioza jest schorzeniem nieoczywistym. Generuje wiele objawów, na podstawie których można domniemywać zupełnie inne schorzenia. Wszystkie pacjentki cierpiące na endometriozę odczuwają ogromny ból, który towarzyszy im regularnie. Najczęściej opisywany jest jako ból w pachwinie, w dole brzucha, głęboko w miednicy oraz czasami w okolicach odbytu. Dolegliwości bólowe są silne, bardzo uciążliwe, pojawiają się przed miesiączką i zanikają tuż po niej. 

Same miesiączki u kobiet z endometriozą są bardzo bolesne, długie i bardzo obfite.  Innym objawem niezwiązanym z miesiączką jest także ból odczuwany w czasie stosunku, a także plamienia pomiędzy miesiączkami. Jeśli endometrioza ogarnia inne narządy, ból pojawia się także ze strony tych narządów, np. jelit, pęcherza.

Wśród innych towarzyszących objawów endometriozy wymienia się między innymi:

• naprzemienne biegunki lub zaparcia w charakterystycznych momentach cyklu
• wzdęcia
• osłabienie
• problemy trawienne

Dlaczego endometrioza jest niebezpieczna? Torbiel czekoladowa

Jednym z bardzo niebezpiecznych skutków nieleczonej w porę endometriozy jest pojawienie się tzw. torbieli czekoladowych. Pojawiają się one wskutek nagromadzenia się krwi, która nie znajduje ujścia, jak w przypadku miesiączki. 

Endometrioza a ciąża. Niepłodność jako objaw lub skutek endometriozy

W zależności od punktu widzenia, można traktować niepłodność jako objaw lub skutek endometriozy. U 30% kobiet, które mają problem z zajściem w ciążę stwierdza się endometriozę. Nie jest to jednak jednoznaczne – fakt, że kobieta choruje na endometriozę nie oznacza niepłodności. Wszystko zależy od stopnia endometriozy oraz podjętego leczenia. Niepłodność będąca skutkiem endometriozy ma dwa podstawowe wymiary – po pierwsze zrosty powstające w wyniku endometriozy uniemożliwiają dotarcie zapłodnionej komórki do samej macicy. Po drugie, ogniska endometrialne wydzielają enzymy, które nie sprzyjają zapłodnieniu – mogą uniemożliwiać, a z pewnością utrudniają prawidłowe zagnieżdżenie komórki jajowej.

Jakie są skutki endometriozy – Czy endometrioza jest groźna?

Późno rozpoznana lub nieleczona endometrioza zagraża życiu kobiety. Nieleczona obniża komfort jej życia i sprawia, że stan pacjentki cały czas się pogarsza. Prawidłowe leczenie w połączeniu z odpowiednim stylem życia daje duże szanse na zahamowanie choroby. Zważywszy na postępujący charakter endometriozy, należy brać pod uwagę, że ma ona destrukcyjny wpływ na nasze pozostałe narządy. Przewlekłe stany zapalne prowadzą do zrostów, wspomnianych już torbieli, a ostatecznie także do zmian anatomicznych.

Jakie dysfunkcje w obrębie otrzewnej może powodować endometrioza?

• niedrożność jelit
• niedrożność jajowodów
• zaburzenia motoryki jelit

Jak rozpoznać endometriozę? Diagnostyka

Jak można się spodziewać po tej podstępnej chorobie, nie widać jej gołym okiem. Nie wykażą jej nawet podstawowe testy laboratoryjne czy zwykłe usg. Oczywiście na podstawie grupy objawów, lekarz może podejrzewać endometriozę, jednak aby postawić słuszną diagnozę trzeba dokładniejszych badań.  Należy badać także pacjentki, u których rozpoczęła się menopauza.

Jeżeli u kobiety pojawią się torbiele endometrialne zlokalizowane w obrębie jajnika, będą widoczne na USG i ginekolog rozpozna je. Cechują się bardzo grubymi i zwłókniałymi ścianami, a wnętrze wypełnia gęsta krew (stąd nazwa czekoladowa torbiel). Czasami konieczne jest wykonanie usg doodbytniczego, jeśli pacjentka uskarża się na objawy ze strony układy pokarmowego. Jeśli lekarz nie wykryje zmian na ścianach jelita grubego oraz tylnym sklepieniu pochwy, może zlecić rezonans. 

Laparoskopia to jedyna stuprocentowa metoda diagnostyki endometriozy. Jest to metoda inwazyjna, ale daje lekarzowi możliwość obejrzenia narządów od środka. Można również w trakcie badania pobrać wycinek do badania. Gdy lekarz jest przekonany o tym, że pacjentka zmaga się z endometriozą, zleca wykonanie badania krwi markera CA-125.

Według rekomendacji Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego, laparoskopia jest wskazana u kobiet, które:

• cierpią na dyspareunię
• mają bolesne miesiączki połączone z przewlekłym bólem
• zmagają się z pogorszeniem jakości życia
• nie reagują na podstawowe leczenie farmakologiczne lub nie mogą go z jakiegoś powodu stosować
• mają zdiagnozowane bolesne guzki w więzadłach krzyżowo-macicznych
• są diagnozowane w kierunku zmian guzowatych
• borykają się z niepłodnością i inne przyczyny zostały wykluczone

W niektórych przypadkach, zwłaszcza u pacjentek, u których zmiany naciekają na pęcherz moczowy i jelito grube, zlecana jest kolonoskopia.

Stopnie endometriozy – który mam stopień endometriozy?

I stopień (minimalny) – mówimy o nim, kiedy ogniska endometriozy są niewielkie a ich średnica nie przekracza 5 mm; w jajnikach lub jajowodach dopuszczalne są nieunaczynione zrosty.

II stopień (łagodny) – mówimy o nim, gdy zmiany osiągną średnicę powyżej 5 mm, a zrosty zlokalizowane są i w jajnikach i jajowodach; mogą być również zlokalizowane w zagłębieniu odbytniczo-macicznym. Dla tego stopnia charakterystyczne są też torbiele czekoladowe.

III stopień (umiarkowany) – więzadła krzyżowo-maciczne są pokryte zrostami, podobnie jak jajniki, jajowody. 

IV stopień (ciężki) – to najcięższa forma endometriozy. Macica jest nieruchoma, przyrośnięta w tyłozgięciu i do jelit bądź przemieszczona ku tyłowi. W jelitach są zrosty. Zmiany endometrialne znajdują się też w pochwie, wyrostku robaczkowym, szyjce macicy, pęcherzu.

Leczenie endometriozy

Endometriozę można leczyć dwutorotwo. Po pierwsze wykorzystując metody farmakologiczne. Po drugie wykorzystując chirurgię. Najlepsze efekty daje jednak leczenie skojarzone, łączące obie te metody. 

Leczenie farmakologiczne endometriozy

Głównymi preparatami wykorzystywanymi w leczeniu endometriozy są leki antykoncepcyjne, np. gestageny. Stosuje się również leki, które zmniejszają wydzielanie gonadotropiny przez przysadkę czy estrogenów przez jajniki. Zadaniem tych leków jest hamowanie wzrostu błony śluzowej w samej macicy oraz w ogniskach endometrialnych. Działanie lecznicze jest priorytetowe, a działanie antykoncepcyjne jest dodatkowe. Efekt antykoncepcyjny budzi kontrowersje, ponieważ z endometriozą borykają się głównie kobiety w wieku reprodukcyjnym, które chcą zostać matkami, a taka terapia nie poprawia płodności, a zabiera czas. Niestety.

Jakie leki stosują lekarze na endometriozę?

• doustne tabletki antykoncepcyjne
• progestageny
• danazol
• analogi gonadoliberyny
• niesteroidowe leki przeciwzapalne
• inhibitory aromatazy

Operacyjne leczenie endometriozy

Najczęściej w przypadku endometriozy wykorzystuje się jest leczenie laparoskopowe. Metoda ta łączy w sobie funkcję diagnostyczną i terapeutyczną. Przy jednoczesnym stawianiu diagnozy, lekarz może natychmiastowo usunąć zmiany chorobowe. 

W niektórych przypadkach, gdy laparoskopia nie jest wystarczająca, stosuje się zachowawcze leczenie chirurgiczne. Wykorzystuje się je aby przywrócić narządom miednicy prawidłowe funkcjonowanie. Zupełne usunięcie endometriozy jest czasami niemożliwe, a zawsze bardzo trudne i jedynie wykwalifikowany i doświadczony operator może znaleźć i precyzyjnie usunąć wszystkie ogniska. Jeśli wszystkie ogniska endometrialne nie zostaną usunięte jednocześnie, choroba może postępować i ogniska będą się odnawiały.

Jeszcze inną opcją jest radykalne leczenie chirurgiczne, jednak stosuje się je rzadko, w wyjątkowych sytuacjach i tylko u niektórych pacjentek, przede wszystkim tych, które nie planują już ciąży, ponieważ radykalność zabiegu polega na całkowitym usunięciu macicy i jajników. 

Farmakologiczne i chirurgiczne metody leczenia bólu miednicy związanego z endometriozą

Najczęstsze pytania o endometriozę

BIBLIOGRAFIA

• Endometriosis: diagnosis and treatment, SOGC clinical practice guideline. J. Obstet. Gynec. Can., 2010; 244: 1–32.
• Harada T., Momoeda M., Taketani Y. i wsp: Low-dose oral contraceptive pill for dysmenorrhea associated with endometriosis: a placebo-controlled, double-blind, randomized trial. Fertil. Steril., 2008; 90: 1583–1588.
• Koninckx P.R., Ussia A., Adamyan L. i wsp: Deep endometriosis: definition, diagnosis, and treatment. Fertil. Steril., 2012; 98: 564–571.
• Louis G.M., Hediger M.K., Peterson C.M. i wsp: Incidence of endometriosis by study population and diagnostic method: the ENDO Study. Fertil. Steril., 2011; 96: 360–365.
• Management of endometriosis. ACOG Practice Bulletin nr 114, 2010. Obstet. Gynecol., 2010; 116: 223–236.
• Stanowisko zespołu ekspertów Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego dotyczące diagnostyki i metod leczenia endometriozy. Gin. Pol., 2012; 83: 871–876.
• „Dyspareunia u kobiet z endometriozą” – Agnieszka Drosdzol-Cop, Anna Zaradna, Malwina Zielińska – „Forum Położnictwa i Ginekologii” NR 60 (Październik 2021)
• „Endometrioza u nastolatek” – Agnieszka Drosdzol-Cop, Anna Wajda – „Forum Położnictwa i Ginekologii” NR 59 (Sierpień 2021)
• „Endometrioza i przewlekły ból miednicy – diagnostyka, przebieg, leczenie” – Agnieszka Drosdzol-Cop, Violetta Skrzypulec-Plinta, Katarzyna Wilk, Krzysztof Wilk – „Forum Położnictwa i Ginekologii” NR 50 (Luty 2020)
• „Leczenie zachowawcze endometriozy – praca poglądowa” – Drews Krzysztof, Barlik Magdalena, Łukaszewski Tomasz – Ginekologia Polska Vol 83, No 3 (2012)
• „Stanowisko Zespołu Ekspertów Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego dotyczące diagnostyki i metod leczenia endometriozy”
• „Endometriosis: where are we and where are we going?” Greene, A., Lang, S., Kendziorski, J., Sroga-Rios, J., Herzog, T., & Burns, K. (2016). Reproduction, 152(3), R63-R78.

Podobał Ci się ten wpis? Udostępnij go również innym!