- Półpasiec – objawy
- Rodzaje półpaśca
- Jakie są przyczyny półpaśca?
- Półpasiec – jak można się zarazić
- Półpasiec w ciąży
- Diagnostyka półpaśca – jak rozpoznać
- Jak leczyć półpaśca?
- Powikłania po półpaścu
- Najpopularniejsze pytania
Półpasiec to choroba wirusowa, która może wystąpić wyłącznie u osób, które wcześniej przechorowały już ospę wietrzną. Wywołuje go wirus VzV, który w pierwszym kontakcie wywołuje właśnie ospę wietrzną. Po pierwszej infekcji i przebyciu ospy wietrznej, wirus nie eliminuje się zupełnie z organizmu – pozostaje w nim na lata w uśpieniu, w komórkach nerwowych. Jeśli pacjent będzie bardzo osłabiony i w tym okresie będzie miał kontakt z chorym na ospę lub półpaśca, jest prawdopodobne, że wystąpi reaktywacja i powrót choroby pod postacią właśnie półpaśca.
Półpasiec występuje u dorosłych i osób starszych, jest mało prawdopodobne by wystąpił u dziecka. Większość zakażeń przebiegnie łagodnie. Do lekarza należy udać się przy gorszym samopoczuciu – medyk pomoże wybrać najbardziej optymalne dla pacjenta w danym momencie leczenie.
| Najważniejsze informacje | Zmienne |
|---|---|
| Objawy | wysypka, ból gardła, ból głowy, rozbicie, złe samopoczucie, ból przy zaatakowanym nerwie |
| Patogeny | herpesvirus varicella zoster |
| Specjalista | internista, zakaźnik |
| Czas trwania | około 14 dni |
| Prewencja | higiena, izolacja od osób z aktywnym wirusem ospy wietrznej |
Półpasiec – objawy
W początkowej fazie infekcji, w obszarze ciała unerwionym przez jeden nerw czuciowy (dermatomie) pojawi się ból. Jest to ból który ma nieswoisty charakter – może przypominać ból mięśni, ból przy grypie, może temu towarzyszyć również uczucie mrowienia, drętwienia czy swędzenia. Chory czuje się ogólnie źle, boli go głowa, ma podwyższoną temperaturę, może nawet mieć umiarkowaną gorączkę.
Po kilku dniach od pojawienia się tego symptomu, dochodzą kolejne – najbardziej charakterystycznym z nich jest swędząca wysypka, ulokowana w jednym miejscu. Wysypka ma identyczny charakter jak przy ospie – plamki, grudki, pęcherzyki wypełnione surowiczą treścią i krostki. Pękające pęcherze mogą pozostawić na ciele nadżerki, owrzodzenia, które ostatecznie zbliznowacieją i na skórze pozostaną blizna lub przebarwienie. Najczęściej wysypka zlokalizowana jest na tułowiu, ponieważ wirus najchętniej zajmuje nerwy wychodzące z odcinka piersiowego kręgosłupa. Wysypką zajęte bywają także głowa lub twarz, w sytuacji gdy choroba znajdzie „ujście” w nerwach czaszkowych. W wyjątkowych i bardzo rzadkich przypadkach wysypka może pojawić się na kończynach.
Rodzaje półpaśca
Okazuje się, że półpasiec ma różne typy. Same ich nazwy brzmią bardzo niepokojąco. Czym są półpasiec uszny, oczny i rozsiany?
Półpasiec oczny – jest to choroba nerwu trójdzielnego. Taki typ półpaśca u chorego wywołuje bóle oczu i okolicy oczodołów. Charakteryzuje się wysypką wokół oczodołu, na powiece, czole a nawet owrzodzenia na rogówce oka (w skrajnych przypadkach może to prowadzić nawet do ślepoty). Półpasiec oczny stanowi około 10-25 % wszystkich zachorowań na półpaśca.
Półpasiec uszny – charakterystyczna wysypka pojawia się na skórze małżowiny ucha, w przewodzie słuchowym oraz na błonie bębenkowej. Takiej infekcji towarzyszy bardzo silny ból ucha, zaburzenia słuchu. Wirus półpaśca może również zaatakować nerw twarzowy, powodując jego dysfunkcję. W rezultacie chory może mieć problem z domknięciem powieki, uśmiechaniem się, mimiką. Półpasiec uszny jest główną przyczyną występowania porażenia nerwu twarzowego.
Półpasiec rozsiany – to typ półpaśca, który jest trudny do odróżnienia od ospy, ponieważ wysypka pojawia się w obrębie więcej niż dwóch dermatonów. Taki typ półpaśca doskwiera osobom z niedoborami odporności.
Półpasiec krwotoczny
Półpasiec zgorzelinowy
Tabela 1 Lokalizacja półpaśca i powikłania
| Poniżej 65 roku życia | Powyżej 65 roku życia | |
| Oczna bez powikłań | 20% | 13,0% |
| Oczna z powikłaniami | 0% | 8,7% |
| Uszna bez powikłań | 0% | 8,7% |
| Uszna z powikłaniami | 6,7% | 0,0% |
| Nerwy czaszkowe | 26,7% | 26,1% |
| Nerwy międzyżebrowe | 26,7% | 26,1% |
| Postać lężwiowa | 6,7% | 8,7% |
| Postać kończynowa | 13,3% | 13,0% |
| Postać uogólniona | 6,7% | 21,7% |
źródło: G. Biesiada, J. Czepiel. P. Skwara, J.Loster, I. Sobczyk-Krupiarz, T. Mach, „Zachorowania na półpasiec u ludzi w starszym wieku w materiale Kliniki Chorób Zakaźnych w latach 2001-2003” [w:] Gerontologia Polska, tom 13, nr 177-180, str. 179.
Jakie są przyczyny półpaśca?
Jak już wspomniano we wstępie, wirusem który wywołuje półpaśca jest wirus VZV. Jest to ten sam wirus, który wywołuje ospę wietrzną. Ponowne uaktywnienie wirusa może zdarzyć się, gdy spada odporność.
W grupie wysokiego ryzyka zachorowania na półpasiec znajdują się:
- osoby szczególnie zestresowane
- seniorzy
- osoby z niedoborami odporności i uszkodzeniami systemu immunologicznego
- noworodki
jak można się zarazić
Osoby chore na półpaśca przestają zarażać dopiero, gdy w miejscu pęcherzy z wysypką pojawiają się strupy. Wcześniej cały czas stanowią potencjalne źródło zakażenia. Zarażamy się głównie przez kontakt z pęcherzami chorego. Choć półpasiec z definicji jest chorobą zakaźną, jego zaraźliwość w porównaniu do ospy jest dużo niższa. Najczęściej na półpaśca chorujemy raz w życiu, jednak w wyjątkowych sytuacjach może dojść do powtórnego a nawet wielokrotnego przejścia choroby.
Półpasiec w ciąży
Zachorowania na półpaśca w ciąży zdarzają się niezwykle rzadko. Na szczęście – ta wiadomość ucieszy wszystkich przyszłych rodziców – półpasiec nie niesie ze sobą żadnego niebezpieczeństwa dla maleństwa. Nie ma ryzyka uszkodzenia płodu ani także możliwości infekcji wewnątrzmacicznej wirusem VZV. U kobiet ciężarnych, które zachorują na półpaśca można wprowadzić leki przeciwwirusowe i łagodne środki przeciwbólowe, np. paracetamol.
Jeśli ciąża jest planowana, warto rozważyć szczepienie przed ciążą – najlepiej 3 miesiące przed planowanym poczęciem.
UWAGA: Mamy, które chorowały na półpasiec tuż przed porodem, powinny zachować szczególną ostrożność w opiece nad maluchem po porodzie, jeśli na ciele mają jeszcze pęcherze, nawet ze strupkami.
Diagnostyka półpaśca – jak rozpoznać
Rozpoznanie półpaśca opiera się na podstawie badania fizykalnego, w tym badania wizualnego skóry i wywiadu lekarskiego. W przypadku dużych wątpliwości, lekarz może zlecić pobranie płynu z pęcherza lub wycinka pęcherza do dalszej analizy.
Jak leczyć półpaśca?
Leczenie ma charakter stricte objawowy. Podajemy leki przeciwbólowe, jeśli ból jest bardzo dokuczliwy. W przypadku bardzo silnego bólu dopuszczalne są nawet zastrzyki znieczulające.
Niektórzy lekarze swoim pacjentom zalecają leki z grupy kortykosteroidów, aby zmniejszyć opuchliznę wywołaną chorobą. Ponadto lekiem, który jest chętnie wprowadzany u pacjentów z półpaścem jest acyklowir, lek z grupy przeciwwirusowych. Jego zastosowanie ma sens tylko na początku choroby.
| Grupa leków i typowe dawki | Chorzy u których wskazane jest podanie leku z danej grupy | Komentarz |
|---|---|---|
| Leki przeciwwirusowe | Wszyscy chorzy w ciągu 72 godzin od wystąpienia wysy | Leki przeciwwirusowe ograniczają zarówno ostre objawy, jak i ryzyko następczego PHN. |
| Glikokortykosteroidy | ||
| Leki przeciwbólowe | ||
| Tramadol, Oksykodon, Paracetamol | Większość chorych będzie wymagać środka przeciwbólowego | U osób starszych należy zachować ostrożność w stosowaniu opioidów. Przepisując opioidy, należy brać pod uwagę profilaktyczne leki przeczyszczające o różnych mechanizmach działania. |
Powikłania po półpaścu
Półpasiec może powodować skutki uboczne, które zostaną z pacjentem na długo, a niektóre nawet na zawsze. Mogą pojawić się nerwobóle, drętwienia, paraliże. U niektórych pacjentów rozwinie się depresja.
Najpopularniejsze pytania
Półpasiec w pierwszym odbiorze może wyglądać jak każda wysypka. Z czasem jednak orientujemy się, że występuje w jednym miejsku, skumulowana najczęściej blisko nerwu.
Nie ma potrzeby pozostawania w domu, jeżeli nie występuje gorączka. Należy jednak unikać kontaktu z osobami, które nie chorowały na ospę.
Półpasiec trwa zwykle od kilku do kilkunastu dni.
100% pewność daje jedynie posiew płynu z pęcherzyków, natomiast zestawienie charakterystycznych objawów takich jak podwyższona temperatura, ból gardła i głowy, osłabienie, mrowienie i pieczenie skóry, wysypka oraz ostry ból na linii zaatakowanego nerwu.
BIBLIOGRAFIA
- Bujnowska-Fedak M., Węgierek P., Pacjent z półpaścem w praktyce lekarza rodzinnego, Forum Medycyny Rodzinnej, 3/2018.
- Biesiada G., Czepiel J., Skwara P., Loster J., Sobczyk-Krupiarz I., Mach T., Zachorowania na półpasiec u ludzi w starszym wieku w materiale Kliniki Chorób Zakaźnych w latach 2001-2003, Gerontologia Polska, 3/2005.
- Zaborowski P., Półpasiec, [w:] Medycyna Praktyczna 2019
Podobał Ci się ten wpis? Udostępnij go w sieci i podziel się wiedzą!