Pieluszkowe zapalenie skóry

Co to jest pieluszkowe zapalenie skóry?

Pieluszkowe zapalenie skóry to przypadłość, z którą mierzą się maluszki korzystające z pieluch. Najczęściej 'chorują’ niemowlęta między 7 a 12 miesiącem życia, choć zdarza się to również noworodkom i starszym dzieciom. Za odpieluszkowe zapalenie skóry (napkin dermatitis, diaper dermatitis) uważa się stan zapalny w okolicach noszonej pieluszki. Przejawem takiego stanu mogą być zarówno plamy rumieniowe, jak i grudki, pęcherzyki, nadżerki, złuszczający się naskórek. Choć pieluszkowe zapalenie skóry kojarzone jest przede wszystkim z chorobami wieku dziecięcego i dotyczy głównie niemowląt, może zdarzać się również u osób starszych i niedołężnych, które korzystają z pieluch.

Przyczyny pieluszkowego zapalenia skóry

Wskazanie jednoznacznej przyczyny występowanie pieluszkowego zapalenia skóry jest trudne, a często wręcz niemożliwe, ponieważ wpływ na rozwinięcie się stanu zapalnego ma wiele czynników. Można by powiedzieć, że główną przyczyną jest sam fakt noszenia pieluszki, jednak to zdecydowanie za mało. W niektórych przypadkach prowadzą do tego czynniki mechaniczne, w innych sytuacjach alergie kontaktowe, a w jeszcze innych jest to podłoże infekcyjne.

Czynniki, które sprzyjają rozwijaniu się pieluszkowego zapalenia skóry

• wilgoć i maceracja naskórka – są to zjawiska, które bezwzględnie zaburzają naturalną funkcję skóry, która jest barierą ochronną. Nadmierna wilgoć i uszkodzenie naskórka mogą być bezpośrednią przyczyną nadmiernego przenikania substancji drażniących do głębszych warstw skóry. Podobnież z alergenami i mikroorganizmami takimi jak bakterie.
• ocieranie skóry o pieluszkę – w efekcie mogą pojawiać się mikro-urazy i zmiany skórne, zwłaszcza na wypukłych powierzchniach ciała w tych okolicach. Szczególnie zagrożone są pośladki, narządy płciowe (wargi sromowe, jąderka, penis).
• zasadowe pH moczu – wysokie pH moczu w połączeniu z działaniem bakterii kałowych (które produkują ureazę) również jest czynnikiem ryzyka. Działanie kontaktowe zasadowego moczu może na skórze wywoływać odpieluszkowe zapalenie skóry.
• niedostateczna higiena skóry – za rzadkie zmienianie pieluszki, niewłaściwe przecieranie skóry przy zmianie pieluszki, stosowanie niewłaściwych kosmetyków pielęgnacyjnych – wszystko to ma znaczenie.
• obecność drożdżaków – występowanie drożdżaków z gatunku Candida Albicans w kale i moczu mogą być bezpośrednią przyczyną odpieluszkowego zapalenia skóry.
• antybiotykoterapia – również długofalowa antybiotykoterapia, bez równoczesnej probiotykoterapii może doprowadzić do zmian zapalnych naskórka;
• biegunki – zarówno nagłe jak i przewlekłe, nieodpowiednia pielęgnacja w czasie biegunki może doprowadzić do szybko rozwijającego się stanu zapalnego skóry niemowlęcia;
• uczulenia – wywołane alergenami zawartymi w pieluszce lub w preparatach przeznaczonych do pielęgnacji ciała.

Czy odpieluszkowe zapalenie skóry występuje często?

Problem odpieluszkowego zapalenia skóry dotyczy najczęściej maluszków, dzieci do 12 miesiąca życia. Występuje powszechnie i jest jedną z najczęściej występujących dermatoz u dzieci. Na szczęście jest to problem przejściowy, stosunkowo łatwy do „wyleczenia”.

Objawy zapalenia skóry typu odpieluszkowego

Objawy mogą być niejednoznaczne i u każdego dziecka nieco się różnić. Będą jednak pewne elementy wspólne, które powinny nakierować opiekunów dziecka, że mamy do czynienia właśnie z tym problemem. Początkowo na skórze pojawiają się zaczerwienienia (objaw rumieniowy) i łuszczenie się naskórka. Gdy proces zapalny nabiera na sile, pojawia się również obrzęk zaczerwienionych miejsc (są to ogniska rumieniowe). Kolejnym etapem (możliwym, ale nie koniecznym) jest wystąpienie wysypki, grudek, pęcherzyków oraz nadżerek.

Dla małego dziecka, zwłaszcza takiego, które nie bardzo może na to zareagować i sobie pomóc, jest to bardzo nieprzyjemny stan. Zmiany mogą swędzieć, szczypać, nawet boleć. Gdy pojawią się krostki i grudki, najprawdopodobniej mamy do czynienia już zakażeniem drożdżakami. Nadkażenie bakteryjne z kolei objawia się głównie nadżerkami – wówczas konieczne jest wdrożenie specjalistycznego leczenia antybiotykami.

Postępowanie w przypadku odpieluszkowego zapalenia skóry

Jeżeli mamy podejrzenie, że nasze dziecko cierpi z powodu odpieluszkowego zapalenia skóry, należy prześledzić nasze działania pielęgnacyjne. Czy na pewno wszystko robimy prawidłowo, czy używamy odpowiednich kosmetyków, czy przewijak i miejsce w którym zajmujemy się pielęgnacją dziecka są czyste. Kolejną rzeczą jest eliminacja potencjalnych alergenów – sprawdzajmy co mogło uczulić dziecko i pozbywajmy się alergenów z życia dziecka drogą eliminacyjną.

Trudno od razu postawić diagnozę – czasami wystarczy zmiana pieluszki, w innej sytuacji konieczne będzie leczenie. Jest to kwestia bardzo indywidualna. Dobrze jest skonsultować się z lekarzem (odpowiednio pediatrą, lekarzem POZ czy geriatrą w przypadku osób w podeszłym wieku). Lekarz w trakcie wizyty przeprowadzi rzetelny wywiad z pacjentem, obejrzy zmiany i postawi diagnozę. W przypadku podejrzenia innych chorób o podobnych objawach, mogą zostać zlecone dodatkowe badania, np. biopsja skóry czy ocena histologiczna preparatu.

pieluszkowe zapalenie skóry – leczenie

W przypadku odpieluszkowego zapalenia skóry należy podjąć szeroko zakrojone i wielokierunkowe leczenie. Powinno być ono zależne od przyczyny powodującej stan zapalny. Poza prawidłową pielęgnacją stosuje się miejscowe leczenie przeciwzapalne i preparaty ogólne.

W ciężkich przypadkach stosuje się preparaty sterydowe o działaniu przeciwzapalnym. Stosowane są przy alergiach i reakcjach wynikających z podrażnienia. Zaleca się unikać stosowania glikokortykosteroidów o dużej sile działania, ponieważ mogą powodować szereg skutków ubocznych, zupełnie niepotrzebnych. W wielu przypadkach z powodzeniem stosuje się inhibitory kalcyneuryny, które nie powodują skutków ubocznych.

Przy zakażeniu drożdżakami należy stosować miejscowe preparaty przeciwdrożdżakowe. Gdy za stan zapalny odpowiedzialne są bakterie, konieczna jest odpowiednia antybiotykoterapia.

Najogólniej, można przyjąć, że w leczeniu pieluszkowego zapalenia skóry stosuje się

• antybiotyki
• leki przeciwhistaminowe (antyhistaminowe)
• leki uszczelniające naczynia
• niesteroidowe leki przeciwzapalne

Domowe sposoby na pieluszkowe zapalenie skóry – leki i preparaty bez recepty

Leczenie pieluszkowego zapalenia skóry zależy od stopnia zaawansowania zmian. Jako pierwszą pomoc i leczenie zachowawcze można zastosować znane nam preparaty pielęgnacyjne.

• maści i kremy regenerujące – mają działanie nawilżające. W składzie powinny zawierać alantoinę, dekspantenol, lanolinę, witaminę F. Można je stosować również profilaktycznie. (przykładowe preparaty: Alantan, Bepanthen, Linomag).
• preparaty z tlenkiem cynku – działają antyseptycznie, łagodzą świąd i podrażnienia. Nie można ich stosować jako profilaktykę, a dopiero leczniczo, przy wystąpieniu objawów. (przykładowe preparaty: Sudocrem, Maść cynkowa).
• nadmanganian potasu – można stosować w kąpieli. Niewielkie fiolet owe tabletki rozpuszcza się w wodzie, bez dodatku mydła czy płynu do kąpieli. Ma działanie odkażające i wysuszające. Doskonale nadaje się do pielęgnacji ropiejących ran. (przykładowy preparat: Kalium hyppermanganicum)
• wodny roztwór fioletu gencjanowego – ma działanie przeciwbakteryjne, działa także przeciwgrzybiczo, osuszająco na rany. Miejsca zmienione chorobowo należy przemyć nasączonym w roztworze fioletu gencjanowego gazikiem.
• maść pięciornikowa złożona – zawiera cenny wyciąg z kłącza pięciornika, tlenek cynku oraz ichtiol. Ma działanie przeciwzapalne oraz ściągające. (przykładowe preparaty: Tormentalum, Tormentiol).
• krochmal – stosowany do kąpieli, można przygotować samodzielnie na bazie mąki ziemniaczanej lub skorzystać z gotowych preparatów. Krochmal łagodzi podrażnienia, przyspiesza proces gojenia ran.

Jak uniknąć pieluszkowego zapalenia skóry?

Podstawą profilaktyki jest zawsze odpowiednia pielęgnacja skóry. Aby delikatna skóra dziecka pozostawała zdrowa i zadbana, należy dziecku zapewniać odpowiednie warunki, stosować odpowiednie pieluszki i kosmetyki pielęgnacyjne.

Jak wybrać najlepsze pieluszki dla dziecka?

Nie ma jednoznacznej odpowiedzi na pytanie: które pieluszki są najlepsze dla dziecka. Choć mogłoby się pozornie wydawać, że pieluszki to pieluszki, niezależnie od marki czy modelu, różnice są i to znaczące. Poza częstotliwością wymiany pieluszki (sprawa bardzo indywidualna, czasem co kilkanaście minut, czasem kilka godzin), kluczowy jest skład pieluszki. Nowoczesne jednorazowe pieluchy mają zwykle niskie działanie drażniące czy alergizujące, jednak wciąż się to zdarza. Najlepszą opcją są pieluszki zawierające polimery przekształcające mocz w żel lub te wyposażone w mikroporowate membrany, czyli tzw. oddychające pieluszki. Oczywiście bardzo dobrą opcją są pieluszki wielorazowe i pieluszki bambusowe, jednak ze względu na cenę tego rozwiązania, są rzadziej wybierane przez rodziców. Przed rodzicami niemowlaków trudne zadanie – może zdarzyć się, że pierwsze zastosowane pieluszki przypasują dziecku, jednak w wielu sytuacjach trzeba będzie znaleźć te najlepsze pieluszki tzw. metodą prób i błędów.

Mokre chusteczki do pupy niemowlaka – jakie wybrać

Rynek produktów dla niemowląt jest bardzo duży. Rodzice mogą korzystać między innymi z mokrych chusteczek do wycierania pupy i okolic pieluszkowych. Produkty pod hasłem 'chusteczki do higieny niemowląt’ są od siebie bardzo różne – można znaleźć takie o bardzo dobrym i naturalnym składzie, jak również te nafaszerowane chemią. Jest rzeczą oczywistą, że te z licznymi dodatkami, aromatami i ulepszaczami będą bardziej alergizować, niż te, które w 99% składają się z wody. Warto wybierać chusteczki z możliwie naturalnym i bezpiecznym składem. Położne w szkołach rodzenia oraz pielęgniarki środowiskowe na oddziałach noworodkowych słusznie przekazują rodzicom, że bardzo dobrą alternatywą pielęgnacyjną są po prostu duże płatki kosmetyczne nasączone wodą. W razie potrzeby dziecko można po prostu podmyć pod bieżącą wodą lub w wanience.

Kosmetyki do pielęgnacji niemowląt

Mamy tendencje do nadużywania. Zdecydowanie. Chusteczki nawilżane, pudry, kremy, pianki, emulsje – za dużo. Kombinacje alpejskie w dziedzinie kosmetyków do pupy dla dziecka nigdy nie kończą się dobrze. Im mniej, tym lepiej. Jeśli już musimy korzystać z gotowych fabrycznych kosmetyków, ponownie – wybierajmy te z najlepszym i możliwie naturalnym składem. Dobre kosmetyki mogą przydać się po zmianie pieluszki, jeśli zawierają substancje o działaniu przeciwzapalnym czy ściągającym.

Bibliografia:

• Kaszuba, A., & Kuchciak-Brancewicz, M. (2019). Dermatologia dziecięca w pytaniach i odpowiedziach. Lublin: Wydawnictwo Czelej.
• Bass, D., Kibel, M., & Baker, R. (2012). Pierwsza pomoc dla twojej rodziny. Warszawa: Reader’s Digest.
• Nowicki, R., Sokołowska-Wojdyło, M., & Wilkowska, A. (2013). Zarys Dermatologii Dla Studentów. Gdańsk: Gdański Uniwersytet Medyczny.
• Rutter, P., Pluta, J., & Błaszczyna, N. (2018). Opieka farmaceutyczna. Wrocław: Edra Urban & Partner.
• Lennecke, K., Hagel, K., Przondziono, K., Filipek, B., Orłowska, A., & Smolińska, M. (2018). Opieka farmaceutyczna w samoleczeniu wybranych chorób. Wrocław: MedPharm Polska.
• M. Łosik, Pieluszkowe zapalenie skóry i inne odparzenia u niemowląt, Postępy neonatologii 24(2), 2018