Niedoczynność tarczycy

Co to jest tarczyca
Objawy niedoczynności tarczycy
Przyczyny niedoczynności tarczycy
Jak rozpoznać niedoczynność tarczycy
Leczenie niedoczynności tarczycy
Dieta na niedoczynność tarczycy

Niedoczynność tarczycy to, jak można się domyślać, choroba powstająca w konsekwencji niedostatecznego stężenia hormonów produkowanych przez gruczoł tarczowy. W związku z tym, że jej objawy są bardzo różne, często bywa późno diagnozowana. Jakie są przyczyny i objawy niedoczynności tarczycy? Jak ją leczyć?

Niedoczynność tarczycy dotyka około 5% dorosłych kobiet i 1% dorosłych mężczyzn. Niedoczynność tarczycy występuje również u dzieci, jednak ryzyko występowania u maluchów jest nawet dziesięciokrotnie mniejsze niż u dorosłych.

Co ciekawe, to schorzenie nie dotyczy wyłącznie gatunku ludzkiego. Bardzo często występuje niedoczynność tarczycy u psa, a nawet kotów.

Co to jest tarczyca?

Tarczyca, czyli gruczoł tarczowy, położony jest na dole szyi, przed tchawicą. Gruczoł ten odpowiada za wytwarzanie hormonów tarczycy, które potrzebne są głównie do przemiany materii w tkankach i narządach organizmu. Te hormony to trójjodotyronina (T3), tyroksyna (T4) oraz kalcytonina. Do ich produkcji w odpowiedniej ilości, tarczyca potrzebuje odpowiednich ilości jodu (z pożywienia i powietrza). W sytuacji, gdy podaż jodu jest niewystarczająca, konieczna może być suplementacja oraz zmiana diety.

Za pracę tarczycy odpowiada hormon TSH – wytwarza go przysadka mózgowa. Jeżeli hormonu jest zbyt mało, mówimy o niedoczynności tarczycy. Aby potwierdzić niedoczynność tarczycy, konieczne są badania laboratoryjne – przynajmniej pomiar parametrów takich jak TSH, FT3, FT4, Anty-tg i Anty-tpo.

Objawy niedoczynności tarczycy

Niedoczynność tarczycy może występować w formie subklinicznej, czyli utajonej i klinicznej, czyli pełnoobjawowej. Subkliniczna niedoczynność jest najłagodniejszą formą choroby – objawy są skąpe, praktycznie niezauważalne. Zignorowanie ich i przeoczenie prowadzą do rozwinięcia klinicznej niedoczynności tarczycy. Forma subkliniczna to często „po prostu” obniżenie nastroju, przewlekłe zmęczenie, depresja.

Na subkliniczną niedoczynność tarczycy mogą chorować również małe dzieci. Występuje u nich długotrwała żółtaczka, opóźnienie w rozwoju, kłopoty jedzeniem i piciem, łuszcząca się skóra, spowolniona mowa.

Pełnoobjawowa niedoczynność może objawiać się na wiele sposobów. Istotne jest by w czasie występowania objawów, regularnie konsultować się z lekarzem, który zlecając odpowiednie badania być może zdiagnozuje w porę niedoczynność i ułatwi życie pacjentowi.

Chorzy z niedoczynnością skarżą się często na:

• przyrost masy ciała
• zaparcia
• duszności
• sztywność mięśni
• bolesność stawów
• problemy z libido
• impotencja
• problemy z utrzymaniem ciąży
• osłabiona pamięć
• trudności z koncentracją
• bóle głowy
• uczucie zimna
• chropowata, brzydka skóra
• złudzenie „brudnych” łokci i kolan
• suche łamliwe włosy

Przyczyny niedoczynności tarczycy

Przyczyn niedoczynności tarczycy może być wiele. Niedobór hormonów spowodowany uszkodzeniem gruczołu tarczowego, to pierwotna niedoczynność tarczycy. Jeżeli przyczyną jest zmniejszona stymulacja ze strony przysadki mózgowej, mamy do czynienia z wtórną niedoczynnością tarczycy. Można wyróżnić także trzeciorzędową niedoczynność tarczycy – jest to forma choroby, która wynika ze zbyt małej ilości hormonu TRH (tyreoliberyna), którą produkuje podwzgórze.

Wśród pierwotnych czynników niedoczynności tarczycy wymienia się na przykład chorobę Hashimoto, czyli przewlekłe autoimmunologiczne zapalenie tarczycy. Gdy w organizmie dochodzi do aktywacji przeciwciał przeciwko naturalnie występującym w gruczole tarczycy enzymom, dochodzi do stanu zapalnego. Na pierwotną niedoczynność wpływa także wycięcie tarczycy, napromieniowanie okolic szyi oraz niedobór jodu w środowisku.

Z kolei wśród czynników wtórnej niedoczynności tarczycy wymienia się uszkodzenie lub nowotwór przysadki mózgowej.

Innymi potencjalnymi powodami niedoczynności tarczycy mogą być:

• poporodowe zapalenie tarczycy
• podostre zapalenie tarczycy
• polekowe zapalenie tarczycy
• wtórna niedoczynność w chorobach przysadki

Jak rozpoznać niedoczynność tarczycy?

Jeśli poziom TSH przekracza normę lub znajduje się tuż przy górnej granicy, pacjent obowiązkowo powinien zbadać poziom wolnej tyroksyny. Jeżeli FT4 czyli wolna tyroksyna jest niska a do tego TSH jest podwyższone, mamy do czynienia z pierwotną niedoczynnością tarczycy powodowaną przez chorobę tarczycy, a nie chorobę przysadki.

Niezbędne jest również badanie USG tarczycy (w niedoczynności tarczyca jest mniejsza i cechuje się małą echogenicznością).

Badanie immunoglobulin również da cenną wskazówkę o stanie pacjenta – wysoki poziom przeciwciał przeciwko tyreoperoksydazie sugeruje chorobę Hashimoto.

Leczenie niedoczynności tarczycy

Nowoczesne leczenie niedoczynności tarczycy polega głównie na podawaniu hormonów tarczycy. Ilość hormonów musi być dobierana indywidualnie i bardzo precyzyjnie, aby stężenie tych hormonów w organizmie nie było za duże.

Jeżeli przyczyną niedoczynności jest niedobór jodu, wystarczy odpowiednio zbilansowana dieta i suplementacja jodu w łatwo przyswajalnej formie.

Niestety, pacjenci z niedoczynnością tarczycy, często skazani są na przyjmowanie lewotyroksyny do końca życia.

Hormon	Jednostki SI	Jednostki metryczne
Tyreotropina (TSH)	1-18 pmol/l	0,4-4,5 mlU/l
Tyroksyna (T4)	50-150 nmol/l	4,2-11,6 mcg/dl
Wolna tyroksyna (fT4)	9-22 pmol/l	0,85-1,8 ng/dl
Trijodotyronina (T3)	1,3-2,9 nmol/l	85-190 ng/dl
Wolna trijodotyronina (fT3)	3,5-9,0 pmol/l	0,23-06 ng/dl

Dieta na niedoczynność tarczycy

Przy niedoczynności tarczycy kwestią niezwykle ważną jest odpowiednia dieta. Powinna ona zawierać duże ilości jodu oraz białka. Niezwykle istotnym elementem diety u osób z chorą tarczycą jest jod – warto jeść żywność bogatą w jod i w razie potrzeby również go suplementować. ALE! Uwaga – nie należy przyjmować jodu profilaktycznie, jeżeli rzeczywiście nie ma ku temu wskazań lekarskich.

Bardzo dobrą opcją dla pacjentów z niedoczynnością tarczycy jest regularne korzystanie z pobytu nad morzem.

Dieta pacjentów borykających się z niedoczynnością tarczycy, powinna uwzględniać także:

• selen
• żelazo
• cynk
• błonnik
• odpowiednią ilość wody (co najmniej 1,5 litra dziennie)

BIBLIOGRAFIA:

1. A. Szczeklik, P. Gajewski, Interna Szczeklika 2016, MP, Kraków 2016, s. 1269-1289.
2. M. Rabijewski, Pierwsze kroki diagnostyczne i terapeutyczne przy objawowej nadczynności tarczycy, „Medycyna po Dyplomie” 2017, nr 4, s. 12-14.
3. E. Szczepańska, M. Gietka-Czernel, H. Jastrzębska, Trudności w leczeniu choroby Gravesa-Basedowa, „Postępy Nauk Medycznych” 2017, t. 30, nr 12, s. 683-688.
4. A. Hubalewska-Dydejczyk, Postępowanie w chorobach tarczycy u kobiet w ciąży, „Endokrynologia Polska” 2011, t. 62, nr 4, s. 362-381.
5. Karasek M., Lewinski A., Etiopathogenesis of Graves’ disease, “Neuroendocrinology Letters” 2003, t. 24, s. 161–166.