Astygmatyzm – co to jest?
Astygmatyzm, czyli niezborność rogówkowa to waga oka czy tez wzroku, która polega na zniekształceniu widzenia na skutek niesymetrycznej rogówki oka. Jest to wada w której układ optyczny oka nie może utworzyć punktowego obrazu na siatkówce – wynika to z różnic mocy dla różnych przekrojów układu optycznego. Prawidłowa rogówka powinna posiadać równomierne krzywizny, być dosłownie jak kula. Niestety, u osób cierpiących na astygmatyzm rogówka zamiast kuli przypomina bardziej piłkę do rugby.
Astygmatyzm powiązany jest bardzo często z dalekowzrocznością i krótkowzrocznością. Jeśli mamy do czynienia z krótkowzrocznością w jednej osi, a nadwzrocznością w osi prostopadłej, to taką niezborność oka nazywamy mieszaną. Astygmatyzm mierzy się z wykorzystaniem specjalnej miary, mianowicie dioptrii cylindrycznych. To schorzenie to stan fizjologiczny, który występuje u wszystkich ludzi. Wszyscy, nawet Ci, którzy nie są tego świadomi, mają 0,5 dioptrii. Astygmatyzm wynoszący do 1 dioptrii określa się jako niski, od 2 do 3 dioptrii bardzo wysoki.
Rodzaje astygmatyzmu
U większości osób występuje astygmatyzm regularny. Może jednak występować zjawisko astygmatyzmu nieregularnego. Przy takim astygmatyzmie, występuje brak głównych przekrojów krzyżujących się pod kątem prostym albo jest ich więcej niż dwa.
Astygmatyzm regularny i jego formy:
- regularny prosty (zgodny z regułą) – w tej sytuacji rogówka oka jest bardziej stroma w przekroju pionowym, aniżeli poziomym. Prowadzi to do większego załamania światła w pionie.
- regularny odwrotny (przeciwko regule) – w tej sytuacji załamanie światła jest jeszcze większe w płaszczyźnie poziomej.
- regularny skośny – występuje, kiedy oś mieści się w zakresie między astygmatyzmem regularnym prostym i odwrotnym.
Astygmatyzm ze względu na położenie ognisk w przekrojach głównych (klasyfikacja kliniczna)
- krótkowzroczny zwykły – mówimy o nim w takiej sytuacji, gdy jedno z ognisk leży na siatkówce, a drugie przed siatkówką;
- krótkowzroczny złożony – występuje w sytuacji, gdy obydwa ogniska leżą przed siatkówką;
- nadwzroczny zwykły – występuje, gdy jedno z ognisk leży na siatkówce, a drugie za siatkówką;
- nadwzroczny złożony – występuje, gdy ogniska leżą za siatkówką;
- mieszany – występuje wówczas, gdy jedno z ognisk leży przed siatkówką, a drugie za nią.
Inne formy astygmatyzmu, które wskazuje literatura medyczna:
- rogówkowy – najczęstsza forma astygmatyzmu, stanowi nawet 98% wszystkich przypadków.
- soczewkowy – występuje bardzo rzadko, nieprawidłowości dotyczą soczewki oka.
- mieszany – mówimy o nim, gdy występuje zarówno nieprawidłowa budowa soczewki jak i zniekształcenie rogówki
Dlaczego astygmatyzm się rozwija?
Nie znamy dokładnej przyczyny astygmatyzmu. Wiemy natomiast, że astygmatyzm jest dziedziczony i występuje wtedy, gdy rogówka bądź soczewka oka tuż za rogówką nie ma regularnego kulistego kształtu. Powoduje to rozpraszanie światła, które wpada do oka, a które nie skupia się na siatkówce – w efekcie obraz jest rozmyty.
Objawy astygmatyzmu
Astygmatyzm, który nie został zdiagnozowany i nie jest „leczony” czy też raczej „korygowany”, może prowadzić do pojawienia się tzw. objawów astenopijnych. Główne objawy astygmatyzmu to:
- zamazane widzenie przedmiotów, przy obserwacji ich z bliska i/lub daleka
- widzenie „za mgłą”
- bole oka lub oczu
- odczuwalne napięcie w obrębie gałek ocznych
- bóle głowy
- tarcie oczu
- mrużenie oczu w celu wytężenia wzroku
- częste łzawienie i swędzenie oczu niezależne od alergii
- przekrzywianie głowy „bez celu”
- częste mruganie
- szybkie zmęczenie przy czytaniu
- problemy z koncentracją
- zaburzenie poczucia przestrzeni
Jak widzi astygmatyzm? Czy osoba z astygmatyzmem widzi świat na odwrót?
Pacjenci z astygmatyzmem mogą widzieć obrazy nieostrymi, część obiektów wydaje się być zamglona, a ich kontury mogą być rozmyte. W wielu sytuacjach część linii będzie wydawała się zakrzywiona, a inne z kolej rozmyte. W wyniku posiadanego astygmatyzmu, wiele osób ma problem z postrzeganiem płaszczyzn i „wyczuciem przestrzeni”. Jeśli poza astygmatyzmem pojawiają się inne wady wzroku, konieczne są specjalne badania i pomiary celem dopasowania najlepszego leczenia i wspomagania wzroku (okulary, soczewki, korekcja laserowa lub chirurgiczna).
Korelacja astygmatyzmu i wieku
Statystycznie, co drugie urodzone dziecko przychodzi na świat z astygmatyzmem. Do piątego roku życia będzie to już jedynie około 20% dzieci. Wzrost i rozwój organizmu sprawia, że astygmatyzm się cofa czy wręcz zanika. U części pacjentów oczywiście zostanie, często na całe życie.
Jak sprawdzić czy masz astygmatyzm – test na astygmatyzm
Poniewaz astygmatyzm rzadko występuje jako „samotne” zjawisko i najczęściej współistnieje z krótkowzrocznością lub dalekowzrocznością, jest ciężki do zdiagnozowania i wymaga specjalistycznej konsultacji u okulisty lub optometrysty. Jakie narzędzia przydadzą się przy diagnostyce astygmatyzmu?
keratoskop – jest to krążek z białymi i czarnymi okręgami. W trakcie wykonywania badania lekarz obserwuje kształt odbić okręgów na rogówce oka;
oftalometr Jawala – to narzędzie pozwala zbadać parametry takie jak stopień i oś astygmatyzmu oka.
wideokeratografia komputerowa – jest to zdecydowanie najdokładniejsza metoda, obraz krążka Placido rzuconego na powierzchnię rogówki, jest rejestrowany przez kamerkę, a następnie przesyłany do komputera, który go analizuje. W efekcie zyskujemy mapę rogówki, przekrój powierzchni rogówki i mapę cyfrowych wartości krzywizn rogówki.
Czy astygmatyzm da się wyleczyć?
Astygmatyzm można wyleczyć, jednak konieczna jest interwencja chirurgiczna lub laserowa. Tylko takie metody pozwalają całkowicie pozbyć się wady. Większość pacjentów decyduje się na korekcję z użyciem soczewek lub okularów.
leczenie chirurgiczne czyli refrakcyjne astygmatyzmu, zwane także keratotomią promienistą to metoda bardzo popularna w latach 70 i 80tych – polegała na wykonywaniu głębokich nacięć (nawet do 95% grubości rogówki) w sposób promienisty, wokół źrenicy – w ten sposób zmieniana była siła ogniskowania promieni świetlnych.
leczenie metodą laserową – dzisiaj stosowane na szeroką skalę, praktycznie zupełnie wyparło tradycyjne metody. Laserem modeluje się krzywiznę rogówki w taki sposób, by mogła ona we właściwy sposób ogniskować obraz na siatkówkę.