Sezon chorobowy w pełni. Jedną z chorób o której od jakiegoś czasu mówi się bardzo często jest tzw. rumień zakaźny. Choć nie jest to choroba nowa, w Polsce dopiero w 2023 zaczęły chorować całe lokalne społeczeństwa. Rumień zakaźny to choroba zakaźna wywołana wirusem, która najczęściej występuje u dzieci w przedziale wiekowym od 2. do 12. roku życia. Zjawisko to może dotyczyć zarówno niemowląt, jak i starszych dzieci. Niemniej jednak, nie należy ono do kategorii groźnych chorób, a symptomy zazwyczaj ustępują spontanicznie w większości przypadków.
Za jej rozwój odpowiada parwowirus B19, który najczęściej atakuje dzieci. Powszechnie znana jest również jako „choroba piąta” (fifth disease). Pomimo, że rumień zakaźny może wydawać się groźny ze względu na intensywną wysypkę, która czasami obejmuje całe ciało, to w przypadku dzieci i dorosłych bez zaburzeń hematologicznych oraz z prawidłowo funkcjonującym układem odpornościowym nie stanowi on groźnego schorzenia. Naturalnie ustępuje, nie wymaga specyficznego leczenia i nie pozostawia trwałych śladów na skórze.
Etiologia choroby rumień zakaźny
Infekcja parwowirusem B19 ma charakter kropelkowy – przenosi się właśnie tą drogą. Wirus można wykryć w próbkach pobranych z gardła, wydzieliny dróg oddechowych i krwi. Zdarzały się przypadki, w których zakażenie następowało w wyniku transfuzji krwi lub preparatów krwiopochodnych. Jest to jednak niezwykle rzadkie zjawisko.
Zakażenia parwowirusem B19 mogą występować sporadycznie, manifestując się jako lokalne epidemie lub przypadki związane z zakażeniem w środowisku szpitalnym.
Okres inkubacji tej choroby wynosi około dwóch tygodni. Pacjent staje się zakaźny dla otoczenia przez około 5–10 dni od momentu zakażenia, kiedy to jeszcze nie wykazuje objawów lub manifestuje jedynie nieswoiste symptomy ogólne, podobne do tych obserwowanych przy grypie. Zaleca się izolację chorego, szczególnie po wystąpieniu wstępnych objawów u dziecka, które miało kontakt z innym chorym, manifestującym symptomy zakażenia.
Rumień zakaźny – objawy
Objawy rumienia zakaźnego są dość jasne, dzięki czemu wprawiony pediatra szybko postawi diagnozę. Charakterystyczne symptomy tej choroby zakaźnej to przede wszystkim brak gorączki oraz charakterystyczna wysypka w formie ostro odgraniczonego rumienia o kształcie motyla, która z czasem rozprzestrzenia się na ramionach, tułowiu i kończynach. Zmiany skórne charakteryzują się różnymi kształtami i wzorami, często tworząc na skórze charakterystyczne plamy, obrączki i girlandy, które zazwyczaj zaczynają się ze sobą zlewać. Może dojść do tego, że prawie całe ciało pacjenta będzie okryte żywoczerwonym rumieniem, który stopniowo zaczyna robić się sinoczerwony, zwłaszcza na policzkach. Warto jednak podkreślić, że przy zachorowaniu na rumień zakaźny nos i broda pozostają niezajęte objawami. Sporadycznie obserwuje się wysypkę odropodobną, plamisto-grudkową lub krwotoczną. Pacjent może odczuwać ból albo swędzenie w miejscu występowania wysypki. Objawy te stanowią istotne kryteria diagnostyczne dla rozpoznania tej choroby.
Rumień zazwyczaj wykazuje tendencję do ustępowania w ciągu około 7 dni od pojawienia się pierwszych objawów. Niemniej jednak, pod wpływem czynników takich jak stres, kąpiel, ogrzewanie, tarcie lub ekspozycja na słońce, może wystąpić ponownie. W konsekwencji, wysypka może zanikać i powracać nawet przez trzy tygodnie. Ważne jest jednak, że po całkowitym ustąpieniu objawów, skóra nie wykazuje żadnych pozostałości w postaci przebarwień czy blizn, a także nie dochodzi do złuszczania naskórka.
Rumień zakaźny u dorosłych – objawy
U dorosłych jednostek dotkniętych rumieniem zakaźnym często obserwuje się manifestacje odmiennego charakteru w porównaniu do dzieci. W przypadku pacjentów dorosłych mogą wystąpić:
- ostre zapalenie stawów z silną reakcją bólową, określane jako artralgia,
- nietypową postać wysypki rumieniowej.
Proces chorobowy u dorosłych najczęściej obejmuje stawy dłoni, nadgarstków i kolan. Zapalenie stawów zazwyczaj ustępuje po około trzech tygodniach, nie pozostawiając trwałych uszkodzeń. U dzieci natomiast rzadko występuje artropatia.
Warto zaznaczyć, że rumień zakaźny może stanowić poważne zagrożenie dla pacjentów, którzy jednocześnie cierpią na przewlekłą niedokrwistość hemolityczną. U tych osób może dojść do nagłego wystąpienia przejściowej aplazji układu czerwonokrwinkowego szpiku. Przełom aplastyczny jest również obserwowany u pacjentów zakażonych parwowirusem B19, zwłaszcza w przypadku nagłej utraty znacznej ilości krwi. Osoby z przełomem aplastycznym doświadczają intensywnego osłabienia, a badanie fizykalne ujawnia bladość skóry oraz zwiększoną senność. Badania laboratoryjne u tych pacjentów potwierdzają głęboką niedokrwistość oraz retikulopenię. Przełom aplastyczny zazwyczaj ustępuje po 7-10 dniach.
Leczenie rumienia zakaźnego
W przypadku łagodnej postaci choroby, nie ma potrzeby rozpoczynania specjalistycznego leczenia, ponieważ dolegliwości zazwyczaj ustępują samoistnie. W przypadku występowania problemów ze stawami i układem ruchu, zaleca się stosowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych. Dla osób z niedokrwistością hemolityczną wskazane są transfuzje masy czerwonych krwinek, natomiast u pacjentów z osłabionym układem odpornościowym proponuje się podawanie preparatów gammaglobulin drogą dożylną.
Jak potwierdzić rumień zakaźny – diagnostyka różnicowa choroby
Diagnoza rumienia zakaźnego najczęściej opiera się jedynie na identyfikacji charakterystycznych zmian skórnych. Chociaż potwierdzenie etiologii może być próbowane poprzez izolację wirusa lub jego antygenów z zakażonych tkanek, a także poprzez oznaczenie specyficznych przeciwciał anty-B19 w klasach IgM i IgG, tego rodzaju testy diagnostyczne są rzadko przeprowadzane. Zazwyczaj wystarczające są objawy kliniczne do postawienia diagnozy rumienia zakaźnego. W przypadku tej choroby istotne jest także różnicowanie z innymi schorzeniami wywołującymi wysypki u dzieci, takimi jak odra czy różyczka, oraz z reakcjami alergicznymi skórnymi.
Rumień zakaźny – powikłania
Powikłania po chorobie są rzadkie. W izolowanych przypadkach może nastąpić rozwój zapalenia stawów lub anemii, wynikającej z hamowania produkcji czerwonych krwinek. Te schorzenia charakteryzują się przejściowym charakterem i rzadko wymagają hospitalizacji lub specjalistycznego leczenia.
Wysokie ryzyko powikłań występuje głównie u kobiet w ciąży, gdzie zakażenie może prowadzić do niedokrwistości u dziecka wewnątrzmacicznego i potencjalnego poronienia. W okresie ciąży zaleca się więc unikanie kontaktu z osobami chorymi oraz dbanie o wzmocnienie odporności.
Rumień zakaźny, a rumień nagły
Rumień Nagły to odrębna ostra choroba wirusowa u dzieci, jednak spowodowana przez inny patogen, zazwyczaj wirusa Herpes typu 6. Jest typowa dla dzieci w przedziale wiekowym od 6. miesiąca do 4. roku życia. Charakteryzuje się głównie wysoką gorączką, czego nie doświadcza się w przypadku rumienia zakaźnego. Gorączka ta utrzymuje się zwykle przez trzy dni (maksymalnie do pięciu dni), po czym ustępuje, a na skórze dziecka pojawia się wysypka w postaci drobnych plam i grudek. Wysypka znika zazwyczaj po dwóch do trzech dniach i nie pozostawia na skórze żadnych przebarwień. Popularnie znana jest również jako „choroba szósta”, „gorączka trzydniowa” lub po prostu „trzydniówka”.
Objawy rumienia zakaźnego mogą być na pierwszy rzut oka mylone z innymi chorobami, takimi jak szkarlatyna, różyczka, czy odczyn alergiczny po ukąszeniu kleszcza. Niemniej jednak lekarz z łatwością powinien postawić właściwą diagnozę.